Hajrudin Somun-[i]
Nuk do të duhej kërkuar ndonjë lidhje mes Rezolutave të OKB-së për Gazën ose Ukrainën me atë për Srebrenicën Por gjithsesi ky krahasim nuk mund të evitohet. Nga koha kur ka ndodhur genocidi në Srebrenicë kanë kaluar gati tri dekada, dhe ende kërkohet dhe nxirren kockat e viktimave. Në Gaza po hapen varreza masive.
Sikur të mos kishte aq entuziazëm për rastin e deklaratës se, bash me 2 maj, në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së do të votohet rezoluta për genocidin në Srebrenicë, nuk do të kishte kaq zhgënjim për faktin se votimi i saj u shty për seancën e ardhshme të këtij parlamenti botëror moral. As opinioni publik dhe as politika në Bosnjë e Hercegovinë nuk u njoftuan me kohë se rezoluta ende nuk ishte futur në listën e votimit të asaj dite. Doli se pritmëria nga kjo rezolutë e Kombeve të Bashkuara, në vend që të kontribuonte për pajtimin, nxiti akoma më shumë tensionet dhe këmbënguljen e kundërshtarëve të saj aq sa këtë rezolutë po e përdorin për destabilizimin e Bosnjë e Hercegovinës dhe shpërbërjen e saj.
Është rasti të kutojmë se jo vetëm për rezolutën mbi Srebrenicën, por edhe për të gjithë rezolutat e tjera që ka miratuar Asambleja Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara që nga themelimi i saj në vitin 1945, janë bërë diskutime, jo vetëm mbi çdo nen të përmbajtjes së saj, por edhe për kohën e përshtatshme të votimit të saj.
Nuk kam arritur të gjej ende një listë të plotë të këtyre rezolutave. Kam numuruar deri në dyqind e më pas kam ndalur. Ka patur edhe rezoluta të Këshillit të Sigurimit të OKB-së me qindra, të cilat kanë patur rendesë më të madhe dhe pasoja më direkte sesa rezolutat e Asamblesë së Përgjithshme. Këto të dytat kanë fuqi morale dhe ndikim në opinionit publik dhe politik, por gjithsesi nuk detyrojnë në mënyrë legale asnjë anëtar të OKB-së. Diçka si në sistemet demokratike parlamentare ose në Këshillin e Europës, shumica e antarëve të OKB-së, sikur parashikon edhe Karta e kësaj organizate, kanë fuqinë e propozimit të Këshillit të Sigurimit. Dhe ajo miratohet, por nëse ndonjë nga fuqitë e mëdha nuk vendos veton, rezolutat bëhet detyruese. Në Lindjen e Mesme ka ndodhur edhe një precedent në këtë kuptim: me propozimin e Asamblesë së Përgjithshme u formuan, në kohën e krizës së kanalit të Suezit forcat e para paqeruajtëse të OKB-së, edhe përkundër vetos që vendosën në Këshillin e Sigurimit Franca dhe Britania e Madhe.
Nga historijati i Kombeve të Bashkuara do ta ndaja tri rezoluta për të cilat u zhvilluan diskutime, për disa nga vendet e sotme vendimtare dhe për disa të tjera, të gjata. Por patën dhe kanë ende, ndikim të madh në ngjarjet politike ndërkombëtare. E para ka të bëjë me krizën më të gjatë që nga themelimi i OKB-së. Me Rezolutën nr. 181 të datës 29 nëntor 1947, rekomandohej ndarja e Palestinës së mandatuar në shtet arab dhe hebrè, ndërsa Jerusalemi si corpus separatum të vihej nën kontrollin ndërkombëtar. Bashkësia e hebrejve këtë rezolutë e interpretoi si bazë legale për shpalljen e shtetit të Izraelit me 18 maj 1948. Këtë fakt, disa shtete arabe e morën si shkak legal që ditën e nesërme të sulmonin shtetin e ri. Në selinë e organizatës botërore në Nju Jork atyre ditëve është zhvilluar një dramë e vërtetë, ndërsa njohjen e shtetit të Izraelit mbi bazën e kësaj rezolute e kundërshtoi deri në momentin e fundit madje edhe presidenti amerikan i asaj kohë Truman.
Kinës, të cilën sot e njohim si një fuqi botërore e cila kërcënon primatin e Amerikës, i janë dashur dy dekada që të pranohej si anëtare e Kombeve të Bashkuara. Madje ShBA-të në vitin 1951, arritën të pengojnë vënien në rendin e ditës së Asamblesë së Përgjithshme kërkesën e Bashkimit Sovjetik dhe të disa vendeve të tjera që Republika e Mao Ce-Dunit të zinte vendin e Republikës së Kinës së Çang Kaj Shisë, e cila ishte një prej themelueseve të OKB-së. Në seancën e 15-të të Asamblesë së Përgjithshme të vitit 1960, rezoluta amerikane për pengimin e ndryshimit të përfaqësuesit të Kinës në OKB kaloi në tetë votime. Bllokimi vazhdoi edhe për një dekadë. Duke shfrytëzuar të drejtën se në raste të jashtëzakonshme në rendin e ditës të viheshin “çështje të rëndësishme”, ShBA-të dhe Japonia në verën e vitit 1971 u përpoqën të impononin “përfaqësimin e dyfishtë” të Kinës në OKB. Në tetor të po atij viti, Asambleja e Përgjithshme, me propozimin e Shqipërisë, Algjerisë dhe 21 vendeve të tjera anëtare votoi Rezolutën me të cilën Republikës Popullore të Kinës i jepej e drejta e antarit të plotë, dhe ndërpritej antarësia e Republikës së Kinës. Kjo Rezolutë e cila mban numurin 2758 shënohet në Kinën e sotme si fitore e madhe ndërkombëtare e popullit kinez dhe dështim përfundimtar dhe hedhje jashtë nga organizata botërore e “klikës së Kuomitangut”. Pekini refuzon në mënyrë ultimative njohjen e Tajvanit si trashëgimtare e saj, por e konsideron pjesë të vendit amë të cilin dikur do ta rikthejë.
Rasti i tretë, përsëri për fat të keq, ka të bëjë me krizën në Lindjen e Mesme, të cilën bota nuk mundet ta zgjidhë, dhe unë të mos e lë pa evidentuar. Rezoluta e Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së mbi sionizmin si formë e racizmit dhe e diskriminimit racor është miratuar me 10 nëntor 1975 me numur 3370. Për rezolutan në fjalë në të cilën “pohohet se sionizmi është formë e racizmit” votuan 75 shtete anbëtare të OKB-së, 35 kundër, ndërsa 32 abstenuan. Para seancës së OKB-së, presidenti i kongresit botëror hebrè Nahum Goldman, e luti presidentin e Jugosllavusë Josip Broz Tito që të ndërmjetësojë të miqtë e tij nga bota arabe dhe ajo e të paangazhuarve në mënyrë që rezoluta të mos miratohej. Ai pati ardhur atëbotë në Beograd pikërisht për këtë dhe madje shkoi deri në Bugojno, ku Tito ishte atyre ditëve. Miqtë nga organet e sigurisë së kohës, si gazetar që isha atëbotë, asaj dite tejet të ftohë nëntori, më thirrën ta takoj Goldmanin, por të mos bëj publike asgjë në lidhje me temën e vizitës së tij. Ma mori mendja përse bëhej fjalë, dhe në fakt kështu ndodhi, kur u bënë publike rezultatet e votimit në OKB, se ndërhyrja e njeriut të parë të hebrejve botërorë nuk pati rezultat.
Kur nuk ishte më as Titoja dhe as Jugosllavia, ndërkohë kishte vdekur edhe Lëvizja e vendeve të paangazhuara, Rezoluta e OKB-së mbi sionzmin si formë e racizmit u tërhoq në vitin 1991, me numur rendor 48/86. Ishte e vetmja rezolutë që është tërhequr ndonjëherë në Kombet e Bashkuara. Filloi një rreshtim i ri në botë. Rezultati i këtij rreshtimi janë edhe luftërat e sotme në Ukrainë dhe në Gaza. E para vazhdon ende, megjithëse Asambleja e Përgjithshme e OKB-së që dhjetë ditë pas fillimit të saj, me 22 mars 2022, miratoi rezolutën që e dënon si ilegal invazionin rus. Mbi invezionin izraelit dhe shkatërrimin e Gazës, Asambleja e Përgjithme, me 12 dhjetor 2023, pas një debati të gjatë brenda saj dhe debateve me Izraelin, arriti të miratojë një rezolutë të butë në të cilën kërkohej ndërprerja e zjarrit. Por vetëm ndërprerje zjarri për qëllime humanitare, kurrsesi të luftimeve që po zgjasin prej më shumë se gjysëm viti.
Nuk do të duhej kërkuar ndonjë lidhje mes Rezolutave të OKB-së për Gazën ose Ukrainën me atë për Srebrenicën. Por gjithsesi ky krahasim nuk mund të evitohet. Nga koha kur ka ndodhur genocidi në Srebrenicë kanë kaluar gati tri dekada, dhe ende kërkohet dhe nxirren kockat e viktimave. Në Gaza po hapen varreza masive. Rezolutat e Asamblesë së Përgjithshme nuk janë detyruese. Por edhe rezoluta për ditën e përkujtimit të Srebrenicës, nëse do të miratohet, për dekada të tëra do të veprojë me forcën e saj morale të cilën nuk mund ta ndalin mohuesit e genocidit. E tillë është edhe razoluta mbi luftën në Gaza, e cila megjithëse nuk arriti ta ndalë invazioni izraelit, u bë shkas që kryesuesi i Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së në kohën e miratimit të saj, Dennis Francis, të deklaronte se këto rezoluta janë “ndërgjegja e njerzimit”.
*Përktheu për Argumentum Xhelal FEJZA
[i] https://www.oslobodjenje.ba/dosjei/kolumne/moralna-snaga-rezolucija-un-a-950237