Nga Hans Binnendijk, R. D. Hooker, Jr., Alexander Vershbow*
Muajin e kaluar, NATO, aleanca ushtarake më e suksesshme në botë, festoi 75 vjetorin e saj. Disa kanë frikë se mund të ketë qenë përvjetori i tij i fundit me Shtetet e Bashkuara që luajnë një rol udhëheqës. Ish-presidenti i SHBA-së, Donald Trump ende e sheh aleancën si të vjetëruar. Nëse rizgjidhet, ai thotë se do të inkurajonte liderët rusë që të bëjnë “çfarëdo dreqin duan” për shtetet anëtare që nuk paguajnë atë që ai konsideron të mjaftueshme për mbrojtjen. Një presidencë e dytë e Trump mund të ketë implikime të tmerrshme për sigurinë evropiane.
Mbrojtësit e Trump argumentojnë se ai po bën bllof për të presionuar Evropën që të shpenzojë më shumë për mbrojtjen. Por ish-zyrtarët amerikanë që kanë punuar ngushtë me Trump për NATO-n gjatë mandatit të tij, duke përfshirë edhe njërin prej nesh (Houker), janë të bindur se ai do të tërhiqet nga aleanca nëse zgjidhet. Trump ka shumë inat ndaj këshilltarëve më të moderuar që e mbajtën nën kontroll gjatë mandatit të tij të parë. Nëse ai arrin në Shtëpinë e Bardhë në vitin 2025, parmakët do të jenë të fikur.
Kongresi i SHBA është gjithashtu i shqetësuar. Kohët e fundit ajo miratoi legjislacionin për të ndaluar një president që të tërhiqet nga NATO, nëse Kongresi nuk e miraton, ose me dy të tretat e votave në Senat ose një akt të të dy dhomave të Kongresit. Por Trump mund ta anashkalojë këtë ndalim. Ai tashmë ka ngritur dyshime për gatishmërinë e tij për të respektuar klauzolën e mbrojtjes reciproke të Nenit 5 të NATO-s. Duke mbajtur fondet, duke tërhequr trupat dhe komandantët amerikanë nga Evropa dhe duke bllokuar vendime të rëndësishme në Këshillin e Atlantikut të Veriut (organi më i lartë konsultativ i NATO-s), Trump mund të dobësojë në mënyrë dramatike aleancën pa e lënë zyrtarisht atë. Edhe nëse ai nuk e tërheq plotësisht mbështetjen amerikane, pozicioni aktual i Trump për NATO-n dhe mosinteresimi i tij për të mbështetur Ukrainën, nëse miratohet si politikë kombëtare, do të shkatërronte besimin evropian në lidershipin amerikan dhe vendosmërinë ushtarake.
EVROPA, E BRAKTISUR
Nëse Trump rizgjidhet dhe ndjek instinktet e tij anti-NATO, viktima e parë do të ishte Ukraina. Trump e ka kundërshtuar ndihmën ushtarake shtesë për Kievin dhe vazhdon të jetë i prirur ndaj presidentit rus Vladimir Putin. Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg tashmë po përpiqet t’i japë Ukrainës ndihmën e dëshmuar nga Trump, duke e koordinuar atë nën kujdesin e aleancës dhe jo nën kujdesin e Grupit të Kontaktit të Mbrojtjes të Ukrainës të udhëhequr nga Shtetet e Bashkuara. Nëse Shtetet e Bashkuara dobësojnë ose ndërpresin angazhimin e tyre të mbrojtjes ndaj Evropës nën drejtimin e Trump, vendet evropiane do të ndihen më të prekshme dhe mund të bëhen gjithnjë e më ngurruese për t’i dërguar Ukrainës furnizimet e tyre jetike ushtarake. Me shkurtime dramatike të ndihmës, Kievi mund të detyrohet të negociojë një marrëveshje të pafavorshme me Moskën që do ta linte Ukrainën një shtet të pambrojtur ushtarakisht dhe ekonomikisht ndaj Rusisë. Nëse mbrojtja e Ukrainës shembet krejtësisht, represioni brutal dhe rusifikimi i detyruar presin rreth 38 milionë njerëz.
Pasojat katastrofike do të fillonin vetëm aty. Një NATO e shfryrë do të luftonte për të ngritur një pengesë konvencionale efektive kundër agresionit të mëtejshëm rus. Rusia tani është në një bazë lufte, duke shpenzuar gjashtë për qind të PBB-së së saj për mbrojtje dhe udhëheqësi i saj autoritar është i përkushtuar ndaj një misioni ultranacionalist për të konsoliduar sundimin e tij mbi atë që ai e quan “botën ruse”, një hapësirë e paspecifikuar gjeografike që shtrihet shumë përtej tij. kufijtë e njohur ndërkombëtarisht të vendit. Moska mund të rindërtojë forcat e saj të armatosura relativisht shpejt. Pasi të nënshtronte të gjithë Ukrainën, Putini ndoshta do të përqendrohej në shtetet baltike – anëtarë të NATO-s të mbuluar nga ombrella e sigurisë së aleancës, por të pretenduara si toka historike ruse nga Putin. Nëse parandalimi konvencional i NATO-s do të dobësohej nga tërheqja e mbështetjes së SHBA-së, Rusia do të joshej vetëm të vepronte më paturpësisht.
Vendet e NATO-s së bashku tani shpenzojnë dy për qind të PBB-së për mbrojtjen, por në mungesë të mbështetjes së SHBA-së, ushtritë evropiane nuk janë ende mjaftueshëm të përgatitura, të pajisura dhe të afta për të luftuar kundër një kundërshtari të fuqisë së madhe. Evropa mbetet shumë e varur nga Shtetet e Bashkuara në disa fusha të rëndësishme. Në vetvete, atij i mungojnë shumë nga mjetet kryesore të nevojshme për një mbrojtje të suksesshme, duke përfshirë aftësitë e transportit ajror, karburantin ajër-ajër, mbrojtjen ajrore në lartësi të madhe, mjetet hapësinore dhe inteligjencën operacionale – të gjitha këto ofrohen kryesisht nga Shtetet e Bashkuara. Pa ndihmën amerikane, NATO do të humbiste pjesën më të madhe të avantazhit të saj ushtarak ndaj Rusisë. Industria e mbrojtjes e Evropës mbetet shumë e fragmentuar dhe zhvillimi i kapaciteteve të nevojshme mbrojtëse për të kompensuar humbjen e mbështetjes amerikane mund të marrë pjesën e mbetur të kësaj dekade.
Nëse Shtetet e Bashkuara braktisin NATO-n, erozioni i parandalimit bërthamor do të komplikonte rëndë problemin e parandalimit konvencional të Evropës. Armët bërthamore mbështesin angazhimin e Shteteve të Bashkuara për të mbrojtur aleatët e saj dhe aftësitë e saj bërthamore përbëjnë themelin e kapacitetit të NATO-s për parandalim. Nëse Trump mbyll ombrellën bërthamore amerikane, Evropa do të duhet të mbështetet në më pak se 600 koka bërthamore strategjike britanike dhe franceze, një pjesë e forcës totale të Rusisë prej mbi 5000 kokash bërthamore strategjike dhe taktike. Meqenëse Evropa nuk ka armë bërthamore taktike, ajo mund të shpresojë të pengojë një sulm taktik bërthamor rus vetëm duke kërcënuar përshkallëzimin në nivelin strategjik, një lëvizje që Moska mund të mos e shohë të besueshme. Në një përpjekje për të trembur evropianët që të mos mbështesin Ukrainën, Rusia në shumë raste ka lënë të kuptohet se mund të përdorë armë taktike bërthamore. Ndryshe nga Shtetet e Bashkuara, Franca dhe Mbretëria e Bashkuar nuk e kanë zgjeruar pengesën e tyre bërthamore për të mbrojtur aleatët e tyre. Nëse Uashingtoni do ta lë Evropën të përballet me veten, Moska mund të llogarisë se mund të përdorë me sukses shantazhin bërthamor për të kapur territorin e vendeve anëtare të NATO-s.
Pa udhëheqjen e SHBA-së në NATO, kohezioni dhe uniteti midis anëtarëve do të ishin të vështira për t’u ruajtur. Shpesh kërkon një zë të fortë amerikan për të sjellë në një konsensus shtetet anëtare të ndryshme. Që nga themelimi i NATO-s, një oficer i përgjithshëm i SHBA-së ka udhëhequr strukturën komanduese të organizatës, duke mbikëqyrur aktivitetet ushtarake të të gjitha shteteve anëtare të NATO-s. Është e dyshimtë që ndonjë vend tjetër në aleancë mund të luajë këtë rol.
NATO pa Shtetet e Bashkuara mund të çalojë, por ka më shumë gjasa që aleanca të shembet krejtësisht. Bashkimi Evropian nuk është në gjendje të zërë vendin e NATO-s së shpejti, pasi aftësitë e tij ushtarake janë të kufizuara dhe më të aftë për të menaxhuar krizat rajonale sesa për të luftuar luftëra të mëdha. Edhe nëse një pjesë e NATO-s mbijeton pa përfshirje të fortë amerikane, sfidat e lidershipit të ndarë, aftësive të papërshtatshme parandaluese dhe një kundërshtari këmbëngulës do të rrisin rrezikun e luftës me Rusinë, një fuqi e madhe e prirur për të përmbysur rendin ndërkombëtar liberal.
Dëmi nuk do të kufizohej vetëm në Evropë. Nëse Trump dëshiron të tërhiqet nga NATO për të ndëshkuar aleatët për shpenzimet e tyre të papërshtatshme të mbrojtjes, pse Shtetet e Bashkuara do të mbajnë angazhimet e tyre ndaj aleatëve të saj aziatikë, shumë prej të cilëve aktualisht shpenzojnë edhe më pak se vendet e NATO-s? Tani për tani, lidhjet e mbrojtjes midis Shteteve të Bashkuara dhe aleatëve të saj në Azi, si Australia, Japonia dhe Koreja e Jugut, po forcohen përballë provokimeve kineze. Por mungesa e besimit në angazhimet e SHBA-së mund të bëjë që disa prej këtyre vendeve të ndjekin armët bërthamore për të kompensuar avantazhet bërthamore të Kinës dhe Koresë së Veriut, duke nënvlerësuar stabilitetin e brishtë që ka mbizotëruar në rajon për dekada. Zbehja e lidershipit global të SHBA-së do të kishte gjithashtu pasoja thellësisht negative në Lindjen e Mesme, ku forcat amerikane dhe koalicionet e udhëhequra nga SHBA janë të nevojshme për t’u marrë me kërcënimet terroriste.
Ekonomia e Shteteve të Bashkuara gjithashtu mund të vuajë. Nëse një prishje e parandalimit shkakton një luftë të përgjithshme me Rusinë ose Kinën, kostot ekonomike do të ishin tronditëse. Vetëm disa luftëtarë Houthi në Jemen kanë qenë në gjendje të pengojnë transportin global përmes sulmeve të tyre në Detin e Kuq. Imagjinoni pasojat e një lufte midis fuqive të mëdha. Për më tepër, lidhjet tregtare shpesh pasojnë lidhjet e sigurisë. Vitin e kaluar, tregtia e dyanshme transatlantike e mallrave arriti në 1.2 trilion dollarë. Shtetet e Bashkuara kanë rreth 4 trilion dollarë të investuar në industrinë evropiane. Rreth pesë milionë amerikanë punojnë në industri në pronësi evropiane. Shtetet e Bashkuara kanë një interes të madh ekonomik në ruajtjen e një Evrope paqësore.
Shtetet e Bashkuara kanë qenë këtu më parë. Para të dy luftërave botërore, Uashingtoni kërkoi neutralitet. As përpjekjet për izolacionizëm nuk funksionuan dhe vetëm i penguan Shtetet e Bashkuara të ishin në gjendje të ndihmonin në frenimin e agresorëve në ato luftëra. Përfundimisht, Shtetet e Bashkuara u tërhoqën në të dy konfliktet. Pas Luftës së Dytë Botërore, pasi mësuan rreziqet e izolacionizmit, Shtetet e Bashkuara mbetën të angazhuara dhe hapën rrugën për themelimin e NATO-s dhe 75 vjet paqe relative në Evropë. Shtetet e Bashkuara nuk duhet të harrojnë mësimet e dhimbshme të shekullit të kaluar. Për ta bërë këtë do të rrezikonte të nënvlerësohej lidershipi global i SHBA-së, të minonte rendin ndërkombëtar të ndërtuar nga Uashingtoni dhe ta bënte botën më të sigurt për sundimin autoritar.
Përshtati në shqip: Argumentum.al