Hamasi ka tre burime fuqie dhe Izraeli, i cili kërkon ta shkatërrojë atë, nuk mund t’i prekë të gjitha, thekson në analizën e saj revista britanike Economist, duke theksuar atë që e quan “perandoria ekonomike në zhvillim” e Hamasit.
Tre burimet e forcës së të ashtuquajturës “Rezistencë” palestineze (si dhe elementë të tjerë ekstremistë) që kontrollojnë Rripin e Gazës janë forca e njerëzve dhe materiali luftarak që ka në këtë enklavë të bllokuar, tërheqja serioze që idetë e saj ekstreme kanë përtej dhe jashtë Gazës, dhe të ardhurat e saj.
Që Izraeli të shkatërrojë vërtet grupin islamik ekstremist që nisi luftën më 7 tetor, do t’i duhet gjithashtu të çmontojë fuqinë e tij ekonomike, e cila megjithatë shtrihet shumë përtej Gazës ose Bregut Perëndimor. Ndodhet në vende të tjera miqësore ndaj Hamasit.
E pajisur me ekspertë të pastrimit të parave, pronarë të kompanive minerare dhe më shumë, perandoria financiare e organizatës vlerësohet të sjellë më shumë se 1 miliard dollarë në vit. E krijuar me kujdes për të shmangur sanksionet perëndimore, kjo perandori është e paarritshme si për Izraelin ashtu edhe për aleatët e tij.
Të ardhurat e Hamasit mbulojnë të gjitha llojet e nevojave, nga pagat e mësuesve në Gaza e deri te kostoja e blerjes së raketave, shpjegon Economist. Rreth 360 milionë dollarë çdo vit vijnë nga taksat e importit për mallrat e sjella në Gaza nga Bregu Perëndimor ose Egjipti. Ky është burimi më i lehtë i parave që Izraeli mund të ndërpresë. Pas tërheqjes nga Rripi në 2005, ajo kufizoi ashpër lëvizjen e mallrave dhe njerëzve përtej kufirit. Tani ndalon importimin e artikujve edhe më thelbësorë.
Megjithatë, një fluks shumë më i madh të ardhurash vjen nga jashtë. Zyrtarët izraelitë vlerësojnë se kjo arrin në rreth 750 milionë dollarë në vit, duke e bërë atë burimin kryesor të financimit për rezervat aktuale të armëve dhe karburantit të Hamasit.
Disa para vijnë nga qeveritë mike, më e madhja prej të cilave është Irani. Amerika vlerëson se Teherani ofron 100 milionë dollarë çdo vit për grupet islamike palestineze, kryesisht në ndihmë ushtarake. Objektivi për financuesit e Hamasit është që të lëvizin këto para pa u goditur nga sanksionet e SHBA. Vetëm gjatë muajit të kaluar, zyrtarët amerikanë kanë vendosur tre raunde kufizimesh ndaj individëve dhe kompanive që financojnë Hamasin.
Shmangia e sanksioneve amerikane kërkon njëfarë zgjuarsie. Miliona dollarë rrjedhin në Hamas përmes tregjeve të kriptove. “Do të habiteshit se sa pjesë e aktivitetit të tregut kthehet në Hamas,” thotë Firouze Seghzin, një ekonomiste në Universitetin Bilkent në Turqi.
Turqia
Departamenti Amerikan i Thesarit thotë se Hamasi ka kontrabanduar më shumë se 20 milionë dollarë përmes Redin, një shkëmbim valutor i vendosur mes dyqaneve turistike thellë në lagjen Fatih të Stambollit.
Por “pjesa e luanit” e parave të Hamasit – të paktën 500 milionë dollarë në vit, thonë zyrtarët izraelitë – vjen nga investimet e tij, disa prej të cilave janë kompani në të gjithë Lindjen e Mesme. Këto drejtohen nga profesionistë të zyrës së investimeve të Hamasit dhe punësojnë anëtarët e saj.
Zyrtarët amerikanë thonë se kompanitë dhurojnë për bamirësi që nga ana e tyre dërgojnë fonde për Hamasin. Zyrtarët turq shtojnë se fitimet ndonjëherë merren drejtpërdrejt. Sqarimi i këtyre rrjedhave të të ardhurave është një detyrë e vështirë për rregullatorët perëndimorë. Një kompani e tillë ka ndërtuar Afra Mall, qendrën e parë tregtare të Sudanit, ndërsa një tjetër është minierat pranë Khartoum, kryeqyteti i saj. Një i tretë ndërtoi rrokaqiej në Sharia, Emiratet e Bashkuara Arabe. Shumë prej këtyre kompanive mburren me marrëveshjet e tyre të biznesit, por mohojnë çdo lidhje me Hamasin.
A mund të ndalojnë ata ndonjë rrjedhë të ardhurash të mbetur për Hamasin? Kjo varet nga vendet nëpër të cilat kalojnë tranzit. Që nga viti 1989, kur Izraeli arrestoi një pjesë të vogël të figurave kryesore të Hamasit në Gaza dhe Bregun Perëndimor, bankierët e tij kanë jetuar jashtë vendit. Megjithatë, me kalimin e kohës, ndryshimet gjeopolitike i detyruan ata të vazhdojnë të lëvizin. Hamasi braktisi qendrën e tij të parë ekonomike, Amanin, pasi lidhjet e Jordanisë me Amerikën u bënë shumë të ngushta.
Strehë nga Erdogan
Sot, ndërsa politikanët e Hamasit preferojnë Dohën, kryeqytetin e Katarit, dhe kompanitë e tij operojnë nga Algjeria dhe Sudani në Emiratet e Bashkuara Arabe, financuesit e saj jetojnë në Stamboll. Zaher Jabarin, i akuzuar nga Izraeli për menaxhimin e financave të Hamasit (që ai e mohon), është i vendosur atje, si dhe disa njerëz të tjerë të sanksionuar nga Amerika për financimin e organizatës.
I etur për të fituar ndikim rajonal duke mbështetur përpjekjet palestineze, Recep Tayyip Erdogan, presidenti i Turqisë, po ofron strehim. Izraeli thotë se qeveria turke lëshon pasaporta (të cilat i mohon) dhe e lejon Hamasin të mbajë një zyrë në vend.
Ndërkohë, sistemi bankar i Turqisë ndihmon Hamasin të shmangë sanksionet amerikane duke kryer transaksione komplekse në mbarë botën. Një treg i lulëzuar dhe i rregulluar keq i kriptomonedhave ndihmon me këtë. Shumë nga bankat më të mëdha të Turqisë, përfshirë Kuveyt Turk, janë akuzuar nga Izraeli dhe Amerika se kanë ruajtur me vetëdije paratë e Hamasit. Disa thonë se zoti Erdogan po jep miratimin e tij të heshtur. Në vitin 2021, Task Forca e Veprimit Financiar, një mbikëqyrës i G7, e vendosi Turqinë në një “listë gri” të vendeve që nuk bëjnë mjaftueshëm për të ngrirë asetet e terroristëve.
Askush nuk përfiton më shumë se biznesmenët e Hamasit. Miratimi i heshtur i qeverisë turke “hap dyert dhe i bën gjërat të qetë për biznesin”, thotë një nga zyrtarët financiarë të grupit. Trend gyo i listuar në Stamboll, i cili është sanksionuar nga Amerika për kanalizimin e fondeve për Hamasin, ka fituar një kontratë zyrtare për të ndërtuar Universitetin e Tregtisë së Stambollit. Kompanitë e ndërtimit, të cilat përfshihen shumë në portofolin e Hamasit, mund të gëlltisin në heshtje sasi të mëdha parash dhe të marrin rregullisht kredi të mëdha. E gjithë kjo u mundëson zyrtarëve turq të thonë se ata nuk po i veshin drejtpërdrejt xhepat e Hamasit.
“I papërshkueshëm nga plumbat”
Deri më tani, Hamasi shfaqet “i papërshkueshëm nga plumbat financiarisht”, siç e thotë me vend Economist. Izraeli ka shkaktuar dëme të parëndësishme në të ardhurat dhe depozitat e tij. Bankat e Turqisë nuk kanë bashkëpunuar. Sanksionet e shumta të Amerikës janë më pak efektive pasi objektivat e tyre mund të mbajnë paratë jashtë sistemit të saj bankar. Dhe Hamasi i fsheh mirë kompanitë e tij. “Sa herë që mendoni se keni një peshk të madh, ai ndryshon emrin e tij”, dëshpëron një ish-zyrtar i thesarit amerikan.
Në fakt, rreziku është që financat e Hamasit të përmirësohen. Ndërsa Izraeli shton sulmet e tij në Gaza, qeveritë perëndimore mund të zvogëlojnë mbështetjen e tyre për shkak të tragjedisë humanitare, ndërsa vendet me popullsi pro-palestineze mund ta bëjnë më të lehtë për Hamasin të fitojë para. Prej muajsh qarkullojnë zëra se disa nëpunës civilë në ministrinë e financave të zotit Erdogan po koordinohen me zyrën e financave të Hamasit.
Për Izraelin, forcimi i Hamasit pavarësisht luftës do të ishte një fatkeqësi. Me pasurinë dhe rrënjët e saj financiare të paprekura, ajo – ose një organizatë e ngjashme – mund të lulëzojë pas vdekjes së organizatës. Populli i Gazës, ndërkohë, po përjeton një tragjedi për shkak të qëllimit të Izraelit për të shkatërruar një grup paratë dhe fuqia e të cilit janë të fshehura diku tjetër.
Burimi: The Economist
Përshtati në shqip: Argumentum.al
