Ekspertët kanadezë sugjerojnë se mbështetja për forcimin e marrëdhënieve me BE-në mund të rritet “si një formë e shtrirjes mbrojtëse” kundër presionit në rritje të SHBA-së. Ndërsa anëtarësimi i plotë mbetet i pamundur, Ottawa mund të luajë një rol të rëndësishëm në nxitjen e lidhjeve më të ngushta politike dhe ekonomike me Bashkimin.
Po sikur? Po, po sikur Kanadaja të aplikonte për t’u anëtarësuar në Bashkimin Evropian? Mbetet thjesht një sugjerim, një mundësi e largët – por ndikimi i një administrate të dytë Trump në Shtetet e Bashkuara po i bën edhe skenarët më të pamundur të duken më pak të paarritshëm.
Ndërsa kanadezët përballen me një nga zgjedhjet më të rëndësishme në historinë e tyre të kohëve të fundit, një pikë është e qartë për të gjitha partitë kryesore: vendi duhet të diversifikojë partneritetet e tij. Shtetet e Bashkuara – aleati i tyre më i vjetër dhe më i ngushtë – nuk mund të besohen më plotësisht. Kjo hap derën për të eksploruar një marrëdhënie të re dhe më të fortë me Brukselin.
Nga thellimi i lidhjeve ekonomike dhe të sigurisë deri te skenari më “ekstrem” – Kanadaja duke u bërë shteti i 28-të anëtar i BE-së – opsionet janë në tryezë. “Do të ishte një tronditje për SHBA-në”, tha për The New Union Post Maria Popova, Profesoreshë e Shkencave Politike në Universitetin McGill dhe Drejtoreshë Shkencore e Qendrës Jean Monnet në Montreal. Meqenëse administrata aktuale amerikane është “haptas armiqësore” ndaj Bashkimit Evropian, një veprim i tillë do të binte ndesh drejtpërdrejt me vizionin e Trump për “një rend botëror të thjeshtuar në të cilin ai mund të përcaktojë se kush kontrollon çfarë”.
Tërheqja e anëtarësimit në BE
“Nëse vazhdojmë të shohim presion në rritje nga SHBA-të mbi Kanadanë, apo edhe hapa që sugjerojnë përpjekje për aneksim, besoj se kjo mund të rrisë ndjeshëm mbështetjen kanadeze për anëtarësimin në BE si një formë e shtrirjes mbrojtëse”, theksoi Profesor Popova, duke diskutuar arsyet e shqyrtimit të skenarit të anëtarësimit në BE. Edhe pse jo një perspektivë e menjëhershme, Popova theksoi mundësitë që një zgjedhje e tillë mund t’u ofrojë si Otavës ashtu edhe Brukselit në një kohë të paqëndrueshmërisë gjeopolitike në rritje.
Argumenti më i fortë në favor të zgjerimit të BE-së për të përfshirë Kanadanë, siç vuri në dukje edhe në një artikull të kohëve të fundit mbi këtë temë, është “ta bëjë më të vështirë për Trump dhe Putin të orientohen drejt një pikëpamjeje shumë anakronike të botës së ndarë në sfera ndikimi” – me Evropën që bie nën sferën e Rusisë dhe Kanadanë brenda asaj të Shteteve të Bashkuara. Një aleancë politike, ekonomike dhe institucionale midis Otavës dhe Brukselit “do ta prishte në mënyrë dramatike këtë vizion”, konfirmoi Popova, duke shtuar se së bashku ata jo vetëm që do të formonin “një bllok masiv ekonomik”, por, më e rëndësishmja, do të “ruanin komunitetin transatlantik pa SHBA-në”.
Një anketë e publikuar në fund të shkurtit zbuloi se 44% e kanadezëve besojnë se vendi i tyre duhet të bashkohet me Bashkimin Evropian, krahasuar me 34% që besojnë se nuk duhet. Zëdhënësja kryesore e Komisionit Evropian, Paula Pinho, tha se BE-ja ishte “e nderuar” nga rezultatet e anketës. Por a do të ishte ligjërisht e mundur që një vend në Amerikën e Veriut të përfshihej në BE? Neni 49 i Traktatit për Bashkimin Evropian thotë se “çdo shtet evropian që respekton vlerat e përmendura në Nenin 2 dhe është i angazhuar për promovimin e tyre mund të aplikojë për t’u bërë anëtar i Unionit”. Megjithatë, Traktati nuk e përcakton qartë se çfarë përbën një “Shtet Evropian”.
“Nuk ka asnjë pengesë të vetme, jashtëzakonisht të qartë, të vendosur në gur”, theksoi Profesor Popova, duke nënvizuar rëndësinë e “vullnetit politik”. Për dekada të tëra, Ukraina, Moldavia dhe Gjeorgjia nuk konsideroheshin si shtete anëtare potenciale të BE-së, por si pjesë e fqinjësisë së saj. Megjithatë, ky perceptim ndryshoi “shumë shpejt” kur konteksti politik ndryshoi pas pushtimit të Ukrainës nga Rusia. Në të kundërt, Maroku aplikoi në vitin 1987, por u refuzua shpejt për shkak të kritereve gjeografike.
Megjithatë, Profesor Popova paralajmëroi kundër tërheqjes së paraleleve me refuzimet e mëparshme. “Gjeografia nuk duhet të jetë faktori i vetëm përcaktues”, argumentoi ajo, duke treguar afërsinë e Groenlandës – pjesë e Mbretërisë së Danimarkës – dhe ishujve francezë të Saint Pierre dhe Miquelon, të vendosur pranë brigjeve të Newfoundland. Nëse pranojmë që BE nuk është thjesht një entitet gjeografik, por një i bazuar në vlera të përbashkëta politike dhe demokraci liberale, atëherë “rasti i Kanadasë është thelbësisht i ndryshëm nga ai i Marokut”.
Për më tepër, një zgjerim i tillë ka të ngjarë të jetë “relativisht i drejtpërdrejtë”, pasi Kanadaja nuk do të kërkonte llojin e “evropianizimit” që zakonisht shoqërohet me reformat në sundimin e ligjit, zhvillimin social ose masat kundër korrupsionit. Nëse do të shfaqej konsensus politik brenda Kanadasë, “miratimi i acquis të BE-së ka të ngjarë të jetë i qetë”, përfundoi ajo, ndërsa theksoi se Brukseli “mund të përfitonte edhe gjeopolitikisht” duke demonstruar se Rusia nuk mund të presë realisht të dominojë Evropën dhe se BE-ja nuk është vasal i Shteteve të Bashkuara.
Forcimi i marrëdhënieve Kanada-BE
Duke marrë parasysh gjithçka, pranimi i Kanadasë në BE aktualisht duket një perspektivë e pamundur. Megjithatë, “kjo nuk do të thotë se nuk mund të jetë thellësisht e përfshirë në hartimin e politikave të BE-së dhe e lidhur ngushtë me Bashkimin”, paralajmëroi Emmanuel Brunet-Jailly, Profesor i Politikave Publike dhe Kryetar Jean Monnet në Universitetin e Victoria-s, në një intervistë me The New Union Post. Ajo që ka më shumë gjasa të ndodhë është “një ndryshim gradual në atë drejtim – një që ka filluar tashmë me Marrëveshjen Gjithëpërfshirëse Ekonomike dhe Tregtare” të nënshkruar me BE-në në vitin 2016.
Profesor Brunet-Jailly argumentoi se anëtarësimi në BE zakonisht shihet në terma binare – brenda ose jashtë Bashkimit. Megjithatë, “ka shumë vende që janë të lidhura ngushtë me BE-në pa qenë anëtarë”. Një shembull i tillë është Islanda, një vend kandidat që ngriu procesin e pranimit, por mbetet pjesë e Zonës Shengen, pasi “sjell avantazhe të konsiderueshme dhe e pozicionon vendin më afër BE-së”. Kjo është arsyeja pse Ottawa, në vend që të përqendrohet vetëm te anëtarësimi në BE – gjë që ngre pyetje komplekse ligjore – “duhet të përqendrohet në shumë fusha të politikave ku bashkëpunimi mbi buxhetet dhe rregulloret është i mundur”, shtoi ai, duke iu referuar një artikulli të kohëve të fundit që shkroi mbi këtë temë.
Arsimi është një nga fushat ku marrëdhëniet BE-Kanada kanë potencial të konsiderueshëm për rritje, veçanërisht duke pasur parasysh “programet shumë ambicioze të kërkimit” të nisura në Bruksel, së bashku me Kanadanë që është “e pozicionuar mirë për të konkurruar” në këtë fushë. Lidhur me sigurinë, Ottawa mbështetet “shumë” te SHBA-ja për prodhimin ushtarak – ashtu si anëtarët evropianë të NATO-s – por kjo nuk përjashton bashkëpunimin me Brukselin në projekte “specifike” të mbrojtjes. Një ndryshim në atë drejtim është “sigurisht i mundur”, pohoi Profesor Brunet-Jailly, duke theksuar Arktikun si një “zonë strategjike për zhvillimin e një partneriteti të fortë”, veçanërisht në dritën e pozicionimit gjeografik të Kanadasë.
Por tregtia është fusha që kërkon më shumë vëmendje. Pavarësisht marrëdhënies së fortë ekonomike midis Kanadasë dhe Shteteve të Bashkuara – me vëllime tregtare që janë “të pakrahasueshme globalisht”, industri dhe zinxhirë prodhimi “thellësisht të ndërlidhur” dhe rajone të tëra metropolitane të SHBA-së “shumë të varura” nga energjia elektrike kanadeze – Ottawa tashmë ka filluar procesin e shkëputjes nga Uashingtoni përmes CETA-s. Shkëmbimi i mallrave dhe shërbimeve parësore me Evropën kontinentale është rritur ndjeshëm vitet e fundit dhe, siç vuri në dukje Profesor Brunet-Jailly, “kur krahason marrëveshjen e tregtisë së lirë midis Kanadasë dhe SHBA-së me atë midis Kanadasë dhe BE-së, kjo e fundit është shumë më gjithëpërfshirëse”.
E fundit, por jo më pak e rëndësishme, janë marrëdhëniet politike dhe të politikave. Kanadaja ka forcuar lidhjet e saj institucionale me BE-në përmes takimeve të rregullta midis parlamentarëve dhe senatorëve të saj, anëtarëve të Parlamentit Evropian dhe zyrtarëve të BE-së, ndërsa marrëdhëniet me homologët amerikanë janë gjithnjë e më të tendosura. “Shakja e Trump – e cila nuk është më shaka – për Kanadanë që bëhet shteti i 51-të i SHBA-së ka mërzitur shumë kanadezë”, vërejti Profesor Brunet-Jailly, duke shtuar, “Nuk kam parë kurrë një kryeministër kanadez të ardhshëm [liberal Mark Carney, red.] të shprehë publikisht një mosmiratim kaq të fortë ndaj Shteteve të Bashkuara siç po shohim tani”.
Përshtati në shqip: Argumentum.al
