• SHQIPËRI
  • KOSOVË
  • MAQEDONIA E VERIUT
  • MALI I ZI
  • Revista në PDF
7 Shtator, 2025
Edicion Special
  • KREU
  • EKONOMI

    Sot është 100-vjetori i themelimit të Bankës Kombëtare të Shqipërisë.

    Plani i Rritjes i BE për Ballkanin Perëndimor, tre projektet e para të Shqipërisë 32 milionë euro

    Banka turke “Ziraat Bank” merr miratimin paraprak për të operuar në Shqipëri

    Banka Botërore: Shqipëria klasifikohet si vend me të ardhura të mesme-të larta

    Bullgaria gati të përdorë euron nga 1 janari 2026

    Banka e Shqipërisë ul normën bazë të interesit nga 2,75% në 2,5%

  • POLITIKË

    Spiropali viziton Institutin e të Miturve në Kavajë: Prioritet riedukimi dhe parandalimi, jo ndëshkimi

    Kodi i ri Penal, Manja: Miratohet pas konsultimeve dhe “vulës” nga Brukseli

    Turizmi 2030/ Rama: Prioriteti ynë, rritja e cilësisë dhe turistëve që konsumojnë në vendin tonë

    Krijohet Operatori i Ujit, Rama: Shërbim më cilësor për qytetarët, fragmentarizimi ishte katastrofë

    Forumi Strategjik i Bled/ Hasani: “Rinia, motori kryesor i së ardhmes së Ballkanit Perëndimor”

    Shqipëria merr drejtimin e Komitetit Monitorues të “Interreg Europe”, vendi i parë kandidat që mban këtë rol

    92% e shqiptarëve mbështesin integrimin në BE, Rama: E vetmja “perandori” e zgjedhur lirisht

    Forumi Strategjik i Bledit, i pranishëm dhe kryeministri Rama

    Përvjetori i Forcës Tokësore, Vengu: Konsolidimi i ushtrisë dhe shtetit, procese të pandashme

  • SOCIALE / KULTURË

    NGA GJAZUJ TË MIRDITËS DREJT YJEVE TË UNIVERSIT

    Java Kulturore Malazeze në Tiranë – Një udhëtim përmes artit, muzikës dhe kujtesës historike

    Java Kulturore e Arabisë Saudite për herë të parë në Shqipëri! Ambasadori Hafzi: Një urë komunikimi midis dy vendeve

    “9 Vite nga Shenjtërimi i Nënë Terezës: Bamirësja Shqiptare që Ndryshoi Botën”

    “Parada kineze dhe mrekullia e pafajësisë”

    Diaspora, ura jonë me botën. Myzafere Alija nderohet me çmimin “Ambasadore e Paqes”

    Kryepeshkopi Joan pret në takim një delegacion nga Kisha Ortodokse e Rusisë

  • INTERVISTA

    EKSKLUZIVE/ Ambasadori palestinez në Shqipëri, Z. Sami Mhanna bën thirrje për Drejtësi dhe Paqe në Gaza: Ne meritojmë të jetojmë në dinjitet si kombet e tjera!

    Ekskluzive/Ambasadori dhe shkrimtari kroat Zlatko Kramarić: Trashëgimia e Titos dhe sfidat e Ballkanit në rendin e ri botëror

    Përmbyllja e Misionit Diplomatik/Ambasador Dancho Markovski: “Forcimi i Marrëdhënieve Shqipëri–Maqedoni e Veriut për një të ardhme të përbashkët Evropiane”

    100 Vjetori i Marrëdhënieve Diplomatike Shqipëri-Rusi: “Ambasadori A. Zaytsev flet për të ardhmen, bashkëpunimin ekonomik dhe paqen në kontekstin e zhvillimeve globale”

    EKSKLUZIVE/Ambasadorja e Kinës në Shqipëri,  Znj. Pang Chunxue: Potencial i madh bashkëpunimi mes dy vendeve!

    Ekskluzive/ Ambasadori ukrainas në Shqipëri, z.Volodymyr Shkurov: “Asgjë për Ukrainën pa Ukrainën”- Kërkojmë një Paqe të Drejtë dhe të Garantuar!

    “Shqipëria në Samitin e Klimës në Azerbajxhan: Angazhimi për Financimin e Gjelbër dhe Masat për Ndryshimet Klimatike”

  • OP/ED

    Motori Franko-Gjerman në ngarkesë të plotë!

    Pse “hesht” Kina?

    Kina ME Rusinë dhe Europa PA SHBA-të!

    “Amerikanët brenda, Rusët në rënie dhe Iranianët jashtë: Ndikimi rajonal i marrëveshjes së paqes midis Armenisë dhe Azerbajxhanit”

    Ku dallon Samiti i sotëm i Alaskës nga Konferenca e Teheranit?

    Palestina, aktor dhe faktor vendimtar paqeje !

    American and Chinese flag waving together

    Gjeopolitika e deformuar dhe e vërteta në marrëdhëniet amerikano-kineze!

  • RAJONI
    • All
    • KOSOVA
    • MALI I ZI
    • MAQEDONI

    “Rama në prapaskenë, Batoni në publik”/ Bytyçi me deklaratë të fortë: Ja si u lobua për ndarjen e Kosovës

    Kushtetuesja vendos masë të përkohshme që ndalon çdo veprim për formimin e Qeverisë së Kosovës

    Java Kulturore Malazeze në Tiranë – Një udhëtim përmes artit, muzikës dhe kujtesës historike

    LVV-ja pritet ta rikonfirmojë të dielën Albin Kurtin si mandatar për kryeministër

    Ndërkombëtarët të shqetësuar me ngërçin politik në Kosovë

    Sa “u rifreskua”? Pesëvjetori i ndryshimit të pushtetit në Mal të Zi

  • MAGAZINË

    Paris 2024/ Mundësi rus Chermen Valiev i jep Shqipërisë medaljen e parë Olimpike

    Ndahet nga jeta Agim Doçi, poeti dhe tekstshkruesi i qindra këngëve të festivaleve shqiptare

    Krijimtari dhe biznes, rrugëtimi i ndërthurur i markës së veshjeve Dren Abazi Brand

    Ndahet nga jeta “Nderi i Kombit”, aktori i mirënjohur Mirush Kabashi

    Ndahet nga jeta aktori i shquar i humorit, Zef Deda!

    Kualifikimi në Euro 2024, Rama: Faleminderit edhe njëherë 1000 herë kuqezinjve!

    Ndërron jetë në fushën e futbollit ganezi Raphael Dwamena, sulmuesi i Egnatias

    20-vjeçari Carlos Alcaraz i jep fund mbretërimit të Novak Djokovic për të fituar titullin e parë të Wimbledon.

    Ndahet nga jeta Tina Turner, mbretëresha e Rock ‘n’ Roll

  • TË TJERA
    • FOKUS
    • JO VETËM LAJM
    • REALPOLITIK
    • KINA-HORIZONT
  • English
No Result
View All Result
Argumentum
  • KREU
  • EKONOMI

    Sot është 100-vjetori i themelimit të Bankës Kombëtare të Shqipërisë.

    Plani i Rritjes i BE për Ballkanin Perëndimor, tre projektet e para të Shqipërisë 32 milionë euro

    Banka turke “Ziraat Bank” merr miratimin paraprak për të operuar në Shqipëri

    Banka Botërore: Shqipëria klasifikohet si vend me të ardhura të mesme-të larta

    Bullgaria gati të përdorë euron nga 1 janari 2026

    Banka e Shqipërisë ul normën bazë të interesit nga 2,75% në 2,5%

  • POLITIKË

    Spiropali viziton Institutin e të Miturve në Kavajë: Prioritet riedukimi dhe parandalimi, jo ndëshkimi

    Kodi i ri Penal, Manja: Miratohet pas konsultimeve dhe “vulës” nga Brukseli

    Turizmi 2030/ Rama: Prioriteti ynë, rritja e cilësisë dhe turistëve që konsumojnë në vendin tonë

    Krijohet Operatori i Ujit, Rama: Shërbim më cilësor për qytetarët, fragmentarizimi ishte katastrofë

    Forumi Strategjik i Bled/ Hasani: “Rinia, motori kryesor i së ardhmes së Ballkanit Perëndimor”

    Shqipëria merr drejtimin e Komitetit Monitorues të “Interreg Europe”, vendi i parë kandidat që mban këtë rol

    92% e shqiptarëve mbështesin integrimin në BE, Rama: E vetmja “perandori” e zgjedhur lirisht

    Forumi Strategjik i Bledit, i pranishëm dhe kryeministri Rama

    Përvjetori i Forcës Tokësore, Vengu: Konsolidimi i ushtrisë dhe shtetit, procese të pandashme

  • SOCIALE / KULTURË

    NGA GJAZUJ TË MIRDITËS DREJT YJEVE TË UNIVERSIT

    Java Kulturore Malazeze në Tiranë – Një udhëtim përmes artit, muzikës dhe kujtesës historike

    Java Kulturore e Arabisë Saudite për herë të parë në Shqipëri! Ambasadori Hafzi: Një urë komunikimi midis dy vendeve

    “9 Vite nga Shenjtërimi i Nënë Terezës: Bamirësja Shqiptare që Ndryshoi Botën”

    “Parada kineze dhe mrekullia e pafajësisë”

    Diaspora, ura jonë me botën. Myzafere Alija nderohet me çmimin “Ambasadore e Paqes”

    Kryepeshkopi Joan pret në takim një delegacion nga Kisha Ortodokse e Rusisë

  • INTERVISTA

    EKSKLUZIVE/ Ambasadori palestinez në Shqipëri, Z. Sami Mhanna bën thirrje për Drejtësi dhe Paqe në Gaza: Ne meritojmë të jetojmë në dinjitet si kombet e tjera!

    Ekskluzive/Ambasadori dhe shkrimtari kroat Zlatko Kramarić: Trashëgimia e Titos dhe sfidat e Ballkanit në rendin e ri botëror

    Përmbyllja e Misionit Diplomatik/Ambasador Dancho Markovski: “Forcimi i Marrëdhënieve Shqipëri–Maqedoni e Veriut për një të ardhme të përbashkët Evropiane”

    100 Vjetori i Marrëdhënieve Diplomatike Shqipëri-Rusi: “Ambasadori A. Zaytsev flet për të ardhmen, bashkëpunimin ekonomik dhe paqen në kontekstin e zhvillimeve globale”

    EKSKLUZIVE/Ambasadorja e Kinës në Shqipëri,  Znj. Pang Chunxue: Potencial i madh bashkëpunimi mes dy vendeve!

    Ekskluzive/ Ambasadori ukrainas në Shqipëri, z.Volodymyr Shkurov: “Asgjë për Ukrainën pa Ukrainën”- Kërkojmë një Paqe të Drejtë dhe të Garantuar!

    “Shqipëria në Samitin e Klimës në Azerbajxhan: Angazhimi për Financimin e Gjelbër dhe Masat për Ndryshimet Klimatike”

  • OP/ED

    Motori Franko-Gjerman në ngarkesë të plotë!

    Pse “hesht” Kina?

    Kina ME Rusinë dhe Europa PA SHBA-të!

    “Amerikanët brenda, Rusët në rënie dhe Iranianët jashtë: Ndikimi rajonal i marrëveshjes së paqes midis Armenisë dhe Azerbajxhanit”

    Ku dallon Samiti i sotëm i Alaskës nga Konferenca e Teheranit?

    Palestina, aktor dhe faktor vendimtar paqeje !

    American and Chinese flag waving together

    Gjeopolitika e deformuar dhe e vërteta në marrëdhëniet amerikano-kineze!

  • RAJONI
    • All
    • KOSOVA
    • MALI I ZI
    • MAQEDONI

    “Rama në prapaskenë, Batoni në publik”/ Bytyçi me deklaratë të fortë: Ja si u lobua për ndarjen e Kosovës

    Kushtetuesja vendos masë të përkohshme që ndalon çdo veprim për formimin e Qeverisë së Kosovës

    Java Kulturore Malazeze në Tiranë – Një udhëtim përmes artit, muzikës dhe kujtesës historike

    LVV-ja pritet ta rikonfirmojë të dielën Albin Kurtin si mandatar për kryeministër

    Ndërkombëtarët të shqetësuar me ngërçin politik në Kosovë

    Sa “u rifreskua”? Pesëvjetori i ndryshimit të pushtetit në Mal të Zi

  • MAGAZINË

    Paris 2024/ Mundësi rus Chermen Valiev i jep Shqipërisë medaljen e parë Olimpike

    Ndahet nga jeta Agim Doçi, poeti dhe tekstshkruesi i qindra këngëve të festivaleve shqiptare

    Krijimtari dhe biznes, rrugëtimi i ndërthurur i markës së veshjeve Dren Abazi Brand

    Ndahet nga jeta “Nderi i Kombit”, aktori i mirënjohur Mirush Kabashi

    Ndahet nga jeta aktori i shquar i humorit, Zef Deda!

    Kualifikimi në Euro 2024, Rama: Faleminderit edhe njëherë 1000 herë kuqezinjve!

    Ndërron jetë në fushën e futbollit ganezi Raphael Dwamena, sulmuesi i Egnatias

    20-vjeçari Carlos Alcaraz i jep fund mbretërimit të Novak Djokovic për të fituar titullin e parë të Wimbledon.

    Ndahet nga jeta Tina Turner, mbretëresha e Rock ‘n’ Roll

  • TË TJERA
    • FOKUS
    • JO VETËM LAJM
    • REALPOLITIK
    • KINA-HORIZONT
  • English
No Result
View All Result
Argumentum
No Result
View All Result
Home FOKUS

A po shkojmë drejt fundit të qytetërimit tonë?

19 Mars, 2019
in FOKUS, ME TE LEXUARAT
A A
Share on FacebookShare on Twitter

Nga Luka Kemp

Shoqëria modern, po vuan nga “shterimi i përkohshëm”, tha në një rast sociologia Eliza Bulding. “Nëse dikush ka mbetur i asfiksuar nga ballafaqimi me të tashmen, ai nuk ka më energji për të imagjinuar të ardhmen”- shkruante ajo.

Në të njëjtin përfundim arriti historiani Arnold Tojnbi, në librin e tij voluminoz “Një studim i historisë”, ku analizon ngritjen dhe rënien e 28 qytetërimeve të ndryshme. Ai kishte të drejtë në disa aspekte: qytetërimet, janë shpesh vetë përgjegjëse për rënien e tyre.

Sidoqoftë, zakonisht vetë-shkatërrimi i tyre ndihmohet. Për shembull, Perandoria Romake, ishte viktimë e shumë “sëmundjeve”, duke përfshirë zgjerimin e tepërt, ndryshimet klimatike, degradimin e mjedisit dhe udhëheqjen e dobët. Por ajo u gjunjëzua, kur Roma u pushtua, dhe u plaçkit nga Visigotët në vitin 410, dhe Vandalët më 455.

Kolapsi është shpesh i shpejtë, dhe madhështia nuk siguron ndonjë imunitet. Perandoria Romake, shtrihej në një sipërfaqe prej 4.4 milionë km2 katrorë në vitin 390. Pesë vjet më vonë, ajo u rrudh në 2 milionë km2. Nga viti 476, shtrirja e perandorisë ishte zero.

Çfarë mund të na tregojë ngritja dhe rënia e qytetërimeve historike, mbi qytetërimin tonë aktual? Cilat janë forcat që përshpejtojnë, ose vonojnë një rënie? A shohim sot modele të ngjashme?

Mënyra e parë, për të analizuar qytetërimet e kaluara, është krahasimi i jetëgjatësisë së tyre. Rënia, mund të përkufizohet si një humbje e shpejtë dhe e qëndrueshme e popullsisë, e identitetit dhe e kompleksitetit socio-ekonomik. Shërbimet publike shkërmoqen, vjen kaosi dhe qeveria humb kontrollin e monopolit të saj mbi dhunën.

Gati të gjitha qytetërimet e kaluara, janë përballur me këtë fat. Disa janë ringritur dhe transformuar, siç janë kinezët dhe egjiptianët. Rënie të tjera, kanë qenë të përhershme, siç ishte rasti i Ishullit të Pashkëve. Ndonjëherë qytetet në epiqendrën e rënies ringjallen, siç ishte rasti i Romës. Në raste të tjera, si qytetërimi i Majave, qytetet u braktisën si mauzoleume për turistët e ardhshëm.

Shoqëritë e së kaluarës dhe të tashmes, janë thjesht sisteme komplekse, të përbëra nga njerëzit dhe teknologjia. Teoria e “aksidenteve normale”, sugjeron që sistemet komplekse teknologjike, dështojnë vazhdimisht pas njëfare kohe. Pra, rënia mund të jetë një dukuri normale për qytetërimet, pavarësisht nga madhësia dhe pozita e tyre.

Sot, ne mund të jemi më të përparur në aspektin teknologjik. Por kjo nuk jep shumë arsye, për të besuar se jemi të imunizuar ndaj kërcënimeve, që i kanë rrëzuar paraardhësit tanë. Aftësitë tona teknologjike të sapoformuara, sjellin edhe sfida të reja dhe të pashembullta.

Sistemi ynë ekonomikisht i bashkuar dhe i globalizuar, ka më shumë gjasa të shkaktojë përhapjen e krizës. Përderisa nuk ekziston një teori e vetme e pranuar, se përse shemben qytetërimet, historianët, antropologët dhe të tjerët kanë propozuar shpjegime të ndryshme, duke përfshirë:

Ndryshimet klimatike:Kur ndryshon stabiliteti klimatik, pasojat mund të jenë katastrofale, duke sjellë prishjen e të mbjellave, uri masive dhe shkretëtirëzimin e tokave. Rënia qytetërimeve Anasazit, Tiuanaku, Akadian, Majan, Perandorisë Romake dhe shumë të tjerave, kanë përkuar të gjitha me ndryshime klimatike të papritura, zakonisht thatësira.

Degradimi mjedisor:Kolapsi mund të ndodhë, kur shoqëritë tejkalojnë kapacitetin mbajtës të mjedisit të tyre.

Pabarazia dhe oligarkia:Pasuria dhe pabarazia politike, mund të jenë nxitësit qendrorë të shpërbërjes sociale, ashtu si oligarkia dhe centralizimi i pushtetit midis udhëheqësve. Kjo, jo vetëm që shkakton shqetësime sociale, por e pengon aftësinë e një shoqërie, për t’iu përgjigjur problemeve ekologjike, sociale dhe ekonomike.

Kompeksisteti:Historiani Xhozef Tainter, ka propozuar se shoqëritë në fund shemben nën peshën e kompleksitetit, dhe burokracisë së tyre të akumuluar.

Tronditjet e jatshme:luftërat, fatkeqësitë natyrore, uria dhe plagët. Për shembull, perandoria Azteke u pushtua nga spanjollë. Ndërsa shumica e shteteve të hershme agrare, u zhdukën për shkak të epidemive vdekjeprurëse.

Rastësia ose fati:Analiza statistikore mbi perandoritë, sugjeron se kolapsi është i rastësishëm, dhe i pavarur nga vjetërsia e tyre. Biologisti i evolucionit dhe shkencëtari i të dhënave, Indre Zliobaite dhe kolegët e tij, kanë vërejtur një model të ngjashëm në regjistrimin evolucionar të specieve.

Një shpjegim i zakonshëm i kësaj rastësie të dukshme, është “Efekti i Mbretëreshës së Kuqe”:nëse speciet luftojnë vazhdimisht për mbijetesë, në një mjedis të ndryshueshëm me konkurrentë të shumtë, zhdukja është një mundësi e qëndrueshme.

Megjithë bollëkun e librave dhe artikujve, ne nuk kemi një shpjegim përfundimtar pse shemben qytetërimet. Për qytetërimin e sotëm, përdoren këto 4 metrika të mundshme, të matura gjatë dekadave të fundit:Temperatura, është një metrikë e qartë për ndryshimet klimatike, PBB është një ndihmëse e kompleksitetit, dhe aspekti ekologjik, është një tregues për degradimin e mjedisit.

Pabarazia, është më e vështira për t’u llogaritur. Matja tipike e Indeksit Gini, sugjeron që pabarazia është zvogëluar paksa në nivel global, ndërsa është rritur brenda vendeve. Më e rëndësishmja:pabarazia e pasurisë është edhe më e madhe. Lajmi disi qetësues, është se metrikat e kolapsit, nuk përbëjnë të gjithë tablonë.

Rezistenca sociale, mund të jetë në gjendje të vonojë ose të parandalojë rënien. Për shembull, diversiteti ekonomik, është më i madh sot sesa në vitet 1960 dhe 1970. Megjithatë, bota po përkeqësohet në fushat që kanë kontribuar në shembjen e qytetërimeve të mëparshme.

Klima po ndryshon, hendeku midis të pasurve dhe të varfërve po zgjerohet, bota po bëhet gjithnjë e më komplekse, dhe kërkesat tona për mjedisin po tejkalojnë kapacitetin mbartës të planetit.

Sot, kolapsi shoqëror është një perspektivë më e pabesë. Armët në dispozicion të një shteti, dhe nganjëherë edhe grupeve gjatë një kaosi, tani variojnë nga agjentët biologjikë, tek armët bërthamore. Lufta bërthamore në vetvete ,mund të rezultojë në një rrezik ekzistencial:ose zhdukjen e specieve tona, ose një katapultim të përhershëm sërish në Epokën e Gurit.

Në rastin tonë, rënia, do të ishte një kurth i përparimit. Rënia e qytetërimit tonë, nuk është e pashmangshme. Historia sugjeron se ka të ngjarë, por ne kemi një përparësi unike të të qenit në gjendje të mësojmë nga gabimet e shoqërive të kaluara.

Ne e dimë se çfarë duhet bërë:emetimet e gazrave serrë në atmosferë mund të reduktohen, pabarazitë të ngushtohen, degradimi i mjedisit të ndalet, që inovacioni të ketë bumin e rradhës, dhe ekonomitë të diversifikohen. Propozimet konkrete janë në tavolinë, mungon vetëm vullneti politik.

Marrë me shkurtime nga BBC – Bota.al

Related- Posts

FOKUS

Parisi, “i sëmuri i ri i Evropës”

5 Shtator, 2025
FOKUS

Nga Kina me dashuri

4 Shtator, 2025
FOKUS

Kështu po dobësohen Evropa dhe SHBA-të

3 Shtator, 2025

Na ndiqni

Regjistrohu

Merr në Email Revistën Argumentum

Të fundit

Trump thotë se do të donte shumë që Putini dhe Xi të merrnin pjesë në samitin e G20 në Miami në vitin 2026

6 Shtator, 2025

NGA GJAZUJ TË MIRDITËS DREJT YJEVE TË UNIVERSIT

6 Shtator, 2025

Serbia shpenzon më së shumti në rajon për ushtrinë

6 Shtator, 2025

Asambleja e Përgjithshme e OKB-së miraton rezolutën për të rritur bashkëpunimin me OBSh-në

6 Shtator, 2025

Intervistë Ekskluzive e CMG-së me Sekretarin e Përgjithshëm të OKB-së António Guterres

6 Shtator, 2025
Argumentum

“Argumentum”, një proces intelektual …

Na kontaktoni

[email protected]
[email protected]
[email protected]

Na ndiqni

Bashkëpunëtorë Mediatik

Regjistrohu

Merr në Email Revistën Argumentum
  • KREU
  • Politikat e Privatësisë
  • Rreth Nesh
  • Marketing & PR
  • Kontakt

© 2022 Argumentum. Të gjitha të drejtat e rezervuara | NIPT: L91415033Q

Welcome Back!

Login to your account below

Forgotten Password?

Retrieve your password

Please enter your username or email address to reset your password.

Log In

Add New Playlist

No Result
View All Result
  • KREU
  • EKONOMI
  • POLITIKË
  • SOCIALE / KULTURË
  • INTERVISTA
  • OP/ED
  • RAJONI
  • MAGAZINË
  • TË TJERA
    • FOKUS
    • JO VETËM LAJM
    • REALPOLITIK
    • KINA-HORIZONT
  • English

© 2022 Argumentum. Të gjitha të drejtat e rezervuara | NIPT: L91415033Q

This website uses cookies. By continuing to use this website you are giving consent to cookies being used. Visit our Privacy and Cookie Policy.