Vera Didanoviç-nova.rs[i]
Vuçiç ka një vendim të vështirë për të marrë: të shkojë në zgjedhje në një situatë me një rënie të dukshme të vlerësimeve, ose ta rrezikojë më tej atë vlerësim duke refuzuar një test të jashtëzakonshëm të vullnetit të votuesit, i cili, në sytë e votuesve të tij, do ta paraqiste atë si një frikacak.
Reaksioni zinxhir tashmë ka nisur: thirrja e stduentëve të të gjithë universiteteve shtetërore në Serbi për shpalljen urgjente të zgjedhjeve parlamentare të parakohëshme ka shkaktuar, duke gjykuar sipas deklaratave në rrjetet shoqërore, një eksplozion të vërtetë në radhët e qytetarëve të pakënaqur me situatën në vend. Dhe kjo vjen bash në momentin kur dukej se lodhja kishte nisur të fitonte, protestat po zbeheshin në një kohë që po afrohet vera në të cilën është e vështirë të zhvillosh protesta të cilat, edhe përkundër ndryshimeve që ndodhën, as pas gjashtë muajsh nuk arritën synimet e shpallura.
Gjithsesi, efekti do të mund të jetë ndryshimi tektonik dhe jo thjesht ngritje optimizmi. Pas vendimit të grupeve shoqërore, me mbështetjen momentalisht më të madhe të opinionit publik, për të dalë haptazi në skenën politike, nuk ka dyshim se edhe përgjigja e pushtetit, i cili tashmë ka shfaqur haptazi synimin për të luftuar për mbijetesë, do të jetë e fuqishme – qoftë edhe nëse vjen nëpërmjet një rruge anësore apo me etapa, ndoshta me kryeneçësi. Në këtë rast para testit ndodhet edhe opozita, e cila, me arësye ose jo, ka rënë në situatën “mbështet ose zhduku”, krahas asocimit të paevitueshëm me fatin e Lëvizjes serbe për Rinovim (parti e drejtuar nga Vuk Drashkoviçi, e cilësuar si partia më e fortë opozitare ndaj rregjimit të Millosheviçit në vitet nëntëdhjetë. Shën. i përkth.), pas refuzimit për pjesëmarrje në lëvizjen që rrëzoi Sllobodan Millosheviçin.
Tashmë kthim prapa nuk ka, e përplasja mund të jetë shumë e ashpër.
Përllogaritje
Sikur të kishte ndonjëfarë peshe fjala e Aleksandër Vuçiçit, për shumë gjëra jo kompetent, por ama për shpalljen e zgjedhjeve, bazuar në propozimin e arsyetuar të qeverisë, qartësisht kompetent mbi bazën e kushtetutës (neni 109), gjëja do të ishte zgjidhur që të hënën në mbrëmje dhe tani do të pritej vetëm data e mbajtjes së votimeve të parakohëshme për të zgjidhur këtë krizë shoqërore dhe politike që vazhdon që prej gjashtë muajsh. “A doni zgjedhje? Do ti keni dhe gjithmonë kemi për t’ju mundur akoma më bindshëm”, tha fjalë për fjalë me 2 mars të këtij viti në Bor, po aty, jo më pak se një muaj më vonë, madje përmendi edhe datën e mbajtjes së mundshme të tyre (8 qershor kur është caktuar të mbahen zgjedhjet lokale në Kosjericë dhe Zajeçar). Ndoshta ndërkohë, në kohën që po shkruhen këto rreshta, ka vepruar fakti se për Vuçiçin ka më shumë rëndësi qëndrimi i shefit të tij partiak, Millosh Vuçeviçit, i thënë disa orë para shpalljes së kërkesave të studentëve – se zgjedhjet e parakohëshme kësaj herë nuk janë të pranueshme për përparimtarët me justifikimin se do të ishin “katastrofale për shtetin”. E gjitha kjo krahas faktit se ndërsa ishin të fortë, pa kurrfarë nevoje, shumë herë kanë shkaktuar zgjedhje të parakohëshme e të panevojshme – megjithëse nuk kishte kurrfarë krize parlamentare, as vendi nuk është se ishte në gjendjen e jashtëzakonshme të pashpallur, siç është sot (përkundër kësaj, zgjedhjet e parakohëshme të vitit 2014 u shpallën pikërisht nga Vuçiçi gjoja me justifikimin e “atmosferës së keqe në shoqëri”).
Versioni i ngjarjeve ndoshta mund të dihet të mërkurën me 7 maj në mbrëmje kur Vuçiçi planifikon të përmirësohet nga problemi i papritur shëndetsor për të cilin ndërpreu vizitën në Amerikë dhe t’u kthehet aktiviteteve të tij të rregullta. Ose më mirë të themi kur do t’u drejtohet qytetarëve, në mbështetjen e të cilëve shpreson ende dhe t’u shpjegojë atyre se çfarë duhet të mendojnë, ndërsa të tjerëve t’u përcjellë porcionet e reja të fyerjeve dhe kërcënimeve. (Në kohën që është shkruar ky tekst, në portalin e presidencës së Serbisë njoftohej se presidenti Vuçiç do t’u rikthehej me 7 maj aktiviteteve dhe po atë ditë në mbrëmje do t’i drejtohej popullit., Por me 7 maj në mëngjez ai u nis për në Moskë. Shën. i përkth.) Dhe nuk do ta ketë të lehtë, ashtu i dobësuar nga presioni i lartë që e pengoi të takohej me Donald Trampin.
Dua-nuk dua
Gjithsesi vendimi nuk është i lehtë: të pranojë dorezën e hedhur nga studentët dhe të shpallë zgjedhjet në situatën e rënies së dukshme të rejtingut? Apo po atë rejting ta kërcënojë akoma më shumë me refuzimin e provës së parakohëshme të vullnetit të zgjedhësve, gjë e cila, në sytë e zgjedhësve të tij, do t’a paraqiste si burracak dhe do të shpërfytyronte imazhin e ndërtuar për vite me radhë në sajë të të cilit një pjesë e shoqërisë e mbështet sinqerisht. A të shpallë zgjedhjet dhe të përpiqet të fitoren ta sigurojë me vjedhje të votave, gjë që i garanton një revoltë serioze – sepse dihet mirë se mbrojtja e fitores zgjedhore është motivim shumë më i fuqishëm se çdo gjë tjetër për luftën e rrugës?
Apo të përpiqet për të gjetur justifikim për shtyrjen e vendimit mbi zgjedhjet në mënyrë të tillë që të mos duket si mospranim prej burracaku – përshembull, nëpërmjet krijimit të ndonjë probemi akoma më të madh nga këta që kemi, gjë që nuk është metodologji veprimi e panjohur prej tij. Dallimi në këtë rast është se nuk ka më fuqi në dispozicion për të bërë manovra të këtij lloji, në mënyrë që, pas ndezjes së ndonjë “zjarri”, të shfaqet si shpëtimtar pa të cilin gjithçka do të dështonte: pas fjaskos amerikane, pas mendimit të shprehur të BE-së në ShBA dhe pas vlerësimeve gjithnjë e më të shpeshta europiane se kërkesat e studentëve janë në të vërtetë kërkesa të BE-së, por edhe pas ngurrimeve rreth shkuarjes në Moskë, është e qartë se pozita e tij ndërkombëtare, e ndërtuar sipas formulës së Brozit 2.0 (Aluzion për Lëvizjen e të paangazhuarve të Josip Broz Titos. Shën. i përkth.), është e kërcënuar seriozisht.
Për situatën e brendshme le të mos flasim – ndryshimi shoqëror është më se i dukshëm dhe për këtë flasin publikimet e anketimeve të opinionit publik, por edhe pamjet e ndryshme nga terreni. Ajo që edhe përherë elokuentja Ana Brnabiç nuk ishtë në gjendje të formulonte qartë shprehjen “kush ngre shpatën, nga shpata vdes”, nuk do të thotë se nuk ka ardhur koha për materializimin e saj: për këtë flet, përshemubll, fakti se aktivistët e partisë e cila deri vonë ka pas organizuar rrethimin në rrugë të kundërshtarëve politikë, duke mos u lejuar atyre as edhe kontakt direkt me zgjedhësit potencialë, tani duhet, në kuptimin e vërtetë të fjalës, të ikin larg nga qytetarët e nervozuar, sapo përpiqen në ndonjë vend të dukshëm të bëjnë ndonjë farë propagande.
Në këto rrethana, ajo që pushteti ka më pak përgjigje është atomsfera e referendumit, dhe ajo, në sajë të kërkesës së fuqishme të shumicës së publikut për normalizimin e jetës dhe kthimin e saj në kuadrin kushtetues, është krijuar me t’u bërë përfundimisht publike pas hamendësimeve shumëjavore kërkesa e studentëve për zgjedhje të parakohëshme. Dhe kjo edhe përkundër faktit se në palën që dëshiron ndryshimin e pushtatit, ende nuk është formuar një front i qartë dhe unik, në sajë të të cilit përdorimi i këtij termi të ishte plotësisht i justifikuar.
Pa studentët në listë
Duket se studentët jo vetëm që kanë vendosur të na informojnë “pjesë pjesë” në mënyrë që të mbajnë gjallë vëmendjen e publikut, por edhe sepse shumë vendime nuk janë marrë ende – sa për shkak të mënyrës së ngadalshme të vendiammrrjes në demokracinë direkte që ata zbatojnë, aq edhe për shkak të nevojës së marrëveshjes me aktorët e tjerë.
Në deklaratën e parë, të hënën në mbrëmje, përveç paraqitjes së kërkesës që Parlamenti momentalisht të shpërndahet dhe të shpallen zgjedhje të reja, studentët në bllokadë drejtuan thirrjen që “populli të mbështesë listën e tyre nëpërmjet së cilës studentët e të gjithë institucioneve të shkollimit të lartë në territorin e Serbisë do të paraqesin bindjet e tyre, në mënyrë që në peshoren e drejtësisë të fitojë e drejta”. Në këtë deklaratë nuk kishte detaje të tjera të vendimit – duke filluar nga shpjegimi se nëpërmjet votimit që kërkojnë synojnë të arrijnë deri te qeveria kalimtare në mënyrë që të ndërtohen instituciionet për zgjedhje të ndershme, në të cilat do të kandidojnë politika të ndryshme, nëpërmjet shpjegimit të mënyrës sesi i mendojnë të jenë zgjedhjet me kërkesën e tyre dhe më pas masave që do të ndërmarrin nëse përgjigja do të jetë negative, deri në detajet për mënyrat e formimit të listës zgjedhore që do të shpallin.
Paraprakisht, gjithashtu nga studentët, erdhi informacioni se është formuar iniciativa qytetare “e përbërë nga grupe të ndryshme shoqërore të cilët prej muajsh mbështesin studentët dhe lëvizjen qytetare, me synim daljen nga kriza shqoërore”, nënshkruesit të të cilit janë IT Bllokada, Kërkesat e ingjinjerëve, Shoqata e konsumatorëve “Efektiva”, Këshilli i organizatave ekologjike të Serbisë, Shoqata e punonjësve të arsimit të Serbisë, Avokatët e Kragujevacit krahas studentëve, Ansambli i teatrit serbo-knjazevas dhe pRoTeST, Punëtorët e bashkuar të RTS-së. Në deklarata u bëhet thirrje edhe të gjithë organizatave dhe iniciativave solidare, formale dhe jo formale, profesionale dhe civile që t’u bashkohen atyre.
Studentët në deklaratat për mediat kanë shpjeguar se ata vetë nuk do të jenë në listat zgjedhore. Sipas fjalëve të studentit të Fakultetit të Drejtësisë Petar Zhivkoviç ata në mënyrë interne “kanë vendsosur kritere sipas të cilëve ndonjëri mund të jetë në lsitën studentore”, ndërsa studentja e Fakultetit të Shkencave Politike Sofija Periç deklaroi se mbështetjen e tyre do ta fitojnë njerëzit që i konsiderojnë të besueshëm dhe për të cilët ata mendojnë se “do të përfaqësojnë si duhet zërin e popullit” dhe shtoi se vendimi mbi listat akoma nuk është marrë.
Mesazh opozitës
Zhivkoviçi gjithashtu i dërgoi mesazh opozitës, duke thënë se më e pakta që shpresojnë nga ajo është mbështetja. Përmendi se partitë parlamentare kanë antarët e tyre të përhershëm në Komisionin Republikan të Zgjedhjeve, antarë të përhershëm në komisionet zgjedhore, gjë që mund të kontribuojë në luftën e tyre në rastin e shpalljes së zgjedhjeve të parakohëshme. “Gjithsesi mendoj se duhet t’i trajtojmë si aleatë, por shpresojmë edhe në mbështetjen e tyre. Si do të duket kjo, këtë do ta shohim”, tha Zhivkoviçi, duke lënë përfundimisht hapësirë për bisedime me opozitën, gjë që ka munguar për muaj të tërë, duke rrezikuar kësisoj që viktima e sigurtë se revoltës të ishin pikërisht ata të cilët në 13 vitet e kaluar kanë luftuar kundër pushtetit autokrat, qoftë edhe pa sukses.
Edhe para këtij mesazhi arritën mbështetje “direkte” nga disa parti, ndërsa në pjesët e tjera të opozitës mbizotëron kujdesi për shkak të mungesës së informacioneve të plota (“duhet që ky brumë të tharmohet akoma më shumë”, ishte një shpjegim që morëm). Haptazi skeptik ishte veten DSS e re, lideri i së cilës Millosh Jovanoviç vlerësoi se është dëm i madh nëse hiqet dorë nga qeveria tranzitore apo kalimtare. “PDSS e re vazhdon të mendojë se kjo është e vetmja zgjidhje e mundshme për realizimin e së cilës nevojitet uniteti i të gjithë qytetarëve të orientuar opozitarisht. Nëse kjo nuk ndodh, dhe kjo ide e unitetit bie, do të bëhej një gabim i tmerrshëm dhe do të humbiste edhe një shans që gjërat të nisin e të normalizohen”, tha Jovanoviçi, për të cilin “zgjedhjet që do të organizonte Aleksandër Vuçiçi nuk mund të jenë as të lira dhe as demokratike”.
Në mbështetjen që u jepet studentëve vazhdon të kryesojë Partia demokratike, e cila që më para ka nënvizuar se është e gatshme që në zgjedhje të oftojë të gjithë ndihmën e nevojshme për listën studento-universitare, qoftë kjo listë koalicioni, sepse “respekton faktin se studentët momentalisht i mbështesin dy të tretat e qytetarëve të Serbisë”, megjithëse “shumë herë më parë ka theksuar se në Serbi nuk ka kushte për zgjedhje të barabarta dhe të ndershme”.
Mbështetje kanë shprehur dhe Revolta Ekologjike (krahas thirrjes për organizatat e ngjashme dhe për qytetarët që të bëjnë të njëjtën gjë) dhe deri tani partia jashtëparlamnetare e Boris Tadiçit dhe Savo Manojlloviçit i cili hodhi në tviter një shënim të shkurtër: “Mbështetje! Studentët duhet të marrin pjesë në zgjedhje”.
Qeveri kalimtare
Mbështetje ka dhënë edhe Fronti majtisto i gjelbër (FMGj), bashkëkryetare e të cilit është Biljana Gjorgjeviç e cila deklaroi se duke qëndruar pas propozimit të Qeverisë së Besimit kombëtar, kjo parti ka shpallur se ftesa për dialogun rreth zgjidhjes në të cilin duhet të marin pjesë të gjithë, sepse askush nuk mund të përballet i vetëm me tentakulat kriminale të Partisë në pushtet.
“Nëse ndonjë propozim nuk ka mbështetjen më të gjërë të mundshme vështirë se mund të ketë sukses dhe se propozimi i formuluar më së miri nuk mund të imponohet pa mbështetjen më të gjërë të mundshme politiko-shoqërore”, vlerëson ajo, duke kujtuar se Fronti majtist i gjelbër mbështet aktivisht listën opozitare në Kosjericë dhe në Zajeçar, megjithëse vetë nuk merr pjesë në zgjedhjet e atjeshme. Duke i dhënë mbështetje deklaratës së studentave se rregjimi aktual nuk mund t’i përmbushë kërkesat e tyre dhe se e ka humbur legjitmitetin, si dhe vetë organizimin e tyre politik, ajo shprehu gatishmërinë e bashkëpunimit dhe mbështetjes së të gjithë studentëve. “Duhet të bashkojmë forcat. Qëllimi jonë i parë është zëvendësimi i këtij pushteti kriminal dhe duke patur këtë në mendje, mbështesim atë zgjidhje e cila në mënyrën më të shpejtë dhe më të sigurtë në shpie drejt këtij qëllimi. Për këtë gjithsesi do të vendosin organet e FMGj.”, tha Biljana Xhorxheviçi.
Në mungesë të deklarimit direkt të partisë së Lirisë dhe Drejtësisë (PLD) mbi propozimin e studentëve, për të krijuar një ide mbi predispozicionin në këtë parti mund të shërbejë qëndrimi të cilin lideri i saj Dragan Gjillas paraqiti në mbledhjen e Këshillit drejtues me datë 27 prill, duke vlerësuar se ndryshimi nuk do të ndodhë në rrugë, por nëpërmjet zgjedhjeve të ndershme, për të cilat parakusht është qeveria kalimtare. Më tej shtoi se edhe “PLD është e gatshme të mbështesë ndonjë model tjetër të arritjes së zgjedhjeve të ndershme, nëse ai ekziston, pa marrë parasysh se çfarë pasojash do të ketë për vetë partinë, por do të jetë “kombinim fitues për Serbinë”, dhe theksoi modelin e Kosjericës, ku, me iniciativën e studentëve, partitë opozitare kanë formuar listë unike që ka mbështetjen e studentëve të shkollave të larta.
Megjithëse studentët nuk shpjeguan nëse zgjedhjet që kërkojnë duhet të japin një qeveri kalimtare apo qeveri me kapacitet të plotë, ka baza për supozimin i cili mbizotëron në opinionin publik, se kjo gjithsesi do të jetë një qeveri kalimtare. Pas çlirimit të institucioneve të marrë peng dhe kthimit të tyre në kuadrin ligjor dhe kushtetues, pikërisht atëherë, qëllimi i përbashkët i grupeve shqoërore të bashkuara dhe në revoltë, gjithsesi do të sjellë dallimet të cilat në mënyrë të domosdoshme do të ekzistojnë në radhët e “listës studentore” me ose pa studentët, sido që të formohet ajo. Natyrisht, parakusht për tërë historinë e një qeverie të dalë në këtë mënyrë është që kjo listë të jetë fituese, ose eventualisht, të formojë shumicën parlamentare sëbashku me listat tjera, si ato të pakicave kombëtare. Dhe para gjithë këtyre – me kushtin që zgjedhjet të shpallen.
[i] https://radar.nova.rs/politika/vanredni-izbori-vucic-sns-studenti/
/Përktheu për Argumentum Xhelal FEJZA
