Sot shënohet 73 vjetori i NATO-s.
Që nga themelimi i saj më 4 prill 1949, NATO ka garantuar sigurinë e qytetarëve aleatë në Evropë dhe Amerikën e Veriut. Sot, Aleanca përfshin 30 vende dhe një miliard njerëz.
NATO u themelua nga Traktati i Atlantikut të Veriut i nënshkruar më 4 prill 1949 në Uashington nga ministrat e jashtëm të 12 vendeve (Belgjikë, Kanada, Danimarkë, Francë, Islandë, Itali, Luksemburg, Holandë, Norvegji, Portugali, Mbretërinë e Bashkuar dhe Shtetet e Bashkuara) “për të promovuar stabilitetin dhe mirëqenien në zonën e Atlantikut të Veriut”.
Traktati hyri në fuqi më 24 gusht 1949 (dita e depozitimit të ratifikimeve të të gjitha shteteve nënshkruese). Dokumenti përbëhet nga 14 nene që përcaktojnë natyrën dhe detyrat e aleancës ushtarake. Neni 5 është një gur themeli në Traktatin e Atlantikut të Veriut, në bazë të të cilit një sulm i armatosur kundër një ose më shumë prej shteteve nënshkruese konsiderohet “një sulm kundër të gjithëve”.
“Palët në këtë Traktat rikonfirmojnë besimin e tyre në qëllimet dhe parimet e Kartës së Kombeve të Bashkuara dhe dëshirën e tyre për të jetuar në paqe me të gjithë popujt dhe të gjitha qeveritë.
Ata janë të vendosur të ruajnë lirinë, trashëgiminë e përbashkët dhe qytetërimin e popujve të tyre, të bazuara në parimet e demokracisë, lirisë individuale dhe shtetit të së drejtës. Ata kërkojnë të promovojnë stabilitetin dhe mirëqenien në zonën e Atlantikut të Veriut.
Ata janë të vendosur të bashkojnë përpjekjet e tyre për mbrojtjen kolektive dhe për ruajtjen e paqes dhe sigurisë. Prandaj ata pajtohen me këtë Traktat të Atlantikut të Veriut:
Neni 1
Palët angazhohen, siç parashikohet në Kartën e Kombeve të Bashkuara, të zgjidhin çdo mosmarrëveshje ndërkombëtare në të cilën ato mund të përfshihen me mjete paqësore në mënyrë të tillë që paqja, siguria dhe drejtësia ndërkombëtare të mos rrezikohen, dhe të përmbahen në çështjet e tyre ndërkombëtare. marrëdhëniet nga kërcënimi ose përdorimi i forcës në çfarëdo mënyre që nuk është në përputhje me qëllimet e Kombeve të Bashkuara.
Neni 2
Palët do të kontribuojnë në zhvillimin e mëtejshëm të marrëdhënieve ndërkombëtare paqësore dhe miqësore duke forcuar institucionet e tyre të lira, duke sjellë një kuptim më të mirë të parimeve mbi të cilat janë themeluar këto institucione dhe duke promovuar kushtet e stabilitetit dhe mirëqenies. Ata do të përpiqen të eliminojnë konfliktin në politikat e tyre ekonomike ndërkombëtare dhe do të inkurajojnë bashkëpunimin ekonomik ndërmjet njërit ose të gjithëve.
Neni 3
Për të arritur në mënyrë më efektive objektivat e këtij Traktati, Palët, veçmas dhe së bashku, me anë të vetë-ndihmës dhe ndihmës reciproke të vazhdueshme dhe efektive, do të ruajnë dhe zhvillojnë kapacitetin e tyre individual dhe kolektiv për t’i rezistuar sulmeve të armatosura.
Neni 4
Palët do të konsultohen së bashku sa herë që, sipas mendimit të ndonjërës prej tyre, kërcënohet integriteti territorial, pavarësia politike ose siguria e ndonjërës prej Palëve.
Neni 5
Palët bien dakord që një sulm i armatosur kundër një ose më shumë prej tyre në Evropë ose Amerikën e Veriut do të konsiderohet si një sulm kundër të gjithëve dhe për rrjedhojë ato bien dakord që, nëse ndodh një sulm i tillë i armatosur, secila prej tyre, në ushtrim të së drejtës së individit. ose vetëmbrojtja kolektive e njohur nga neni 51 i Kartës së Kombeve të Bashkuara, do të ndihmojë Palën ose Palët e sulmuara në këtë mënyrë, duke ndërmarrë menjëherë, individualisht dhe në bashkëpunim me Palët e tjera, veprime të tilla që e sheh të nevojshme, duke përfshirë përdorimin e armëve. forcë, për të rivendosur dhe ruajtur sigurinë e zonës së Atlantikut të Veriut.
Çdo sulm i tillë i armatosur dhe të gjitha masat e marra si rezultat i tij do t’i raportohen menjëherë Këshillit të Sigurimit. Këto masa do të ndërpriten kur Këshilli i Sigurimit të ketë marrë masat e nevojshme për rivendosjen dhe ruajtjen e paqes dhe sigurisë ndërkombëtare.
Neni 6
Për qëllim të nenit 5, një sulm i armatosur ndaj një ose më shumë Palëve konsiderohet se përfshin një sulm të armatosur:
- në territorin e njërës prej Palëve në Evropë ose Amerikën e Veriut, në Departamentet Algjeriane të Francës 2, në territorin e Turqisë ose në ishujt nën juridiksionin e cilësdo prej Palëve në zonën e Atlantikut të Veriut në veri të Tropikut të Kancerit ;
- mbi forcat, anijet ose avionët e njërës prej Palëve, kur ndodhen në ose mbi këto territore ose në çdo zonë tjetër në Evropë në të cilën forcat pushtuese të njërës prej Palëve ishin vendosur në datën kur Traktati hyri në fuqi ose në Detin Mesdhe ose zona e Atlantikut të Veriut.
Neni 7
Ky Traktat nuk prek dhe nuk do të interpretohet se prek në asnjë mënyrë të drejtat dhe detyrimet sipas Kartës së Palëve që janë anëtare të Kombeve të Bashkuara, ose përgjegjësinë kryesore të Këshillit të Sigurimit për ruajtjen e paqes dhe sigurisë ndërkombëtare. .
Neni 8
Secila Palë deklaron se asnjë nga angazhimet ndërkombëtare në fuqi tani midis saj dhe ndonjë prej Palëve ose ndonjë shteti të tretë nuk është në kundërshtim me dispozitat e këtij Traktati dhe merr përsipër të mos hyjë në asnjë angazhim ndërkombëtar në kundërshtim me këtë Traktat.
Neni 9
Palët krijojnë një Këshill, në të cilin do të përfaqësohet secila prej tyre, për të shqyrtuar çështjet në lidhje me zbatimin e këtij Traktati. Këshilli do të organizohet në mënyrë të tillë që të mund të mblidhet menjëherë në çdo kohë. Këshilli do të krijojë organe të tilla ndihmëse sipas nevojës; në veçanti do të krijojë menjëherë një komitet të mbrojtjes i cili do të rekomandojë masat për zbatimin e neneve 3 dhe 5.
Neni 10
Palët, me marrëveshje unanime, mund të ftojnë çdo shtet tjetër evropian që është në gjendje të çojë përpara parimet e këtij Traktati dhe të kontribuojë në sigurinë e zonës së Atlantikut të Veriut për të aderuar në këtë Traktat. Çdo shtet i ftuar në këtë mënyrë mund të bëhet Palë e Traktatit duke depozituar instrumentin e tij të aderimit në Qeverinë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Qeveria e Shteteve të Bashkuara të Amerikës do të informojë secilën nga Palët për depozitimin e çdo instrumenti të tillë aderimi.
Neni 11
Ky Traktat do të ratifikohet dhe dispozitat e tij do të zbatohen nga Palët në përputhje me proceset e tyre kushtetuese përkatëse. Instrumentet e ratifikimit do të depozitohen sa më shpejt të jetë e mundur pranë Qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës, e cila do të njoftojë të gjithë nënshkruesit e tjerë për çdo depozitim. Traktati do të hyjë në fuqi ndërmjet shteteve që e kanë ratifikuar atë sapo të jenë bërë ratifikimet e shumicës së nënshkruesve, duke përfshirë ratifikimin e Belgjikës, Kanadasë, Francës, Luksemburgut, Holandës, Mbretërisë së Bashkuar dhe Shteteve të Bashkuara. depozitohen dhe do të hyjnë në fuqi në lidhje me shtetet e tjera në datën e depozitimit të ratifikimit të tyre. (3)
Neni 12
Pasi Traktati të ketë hyrë në fuqi për dhjetë vjet, ose në çdo kohë më pas, Palët, nëse ndonjëra prej tyre e kërkon këtë, do të konsultohen së bashku për qëllimin e rishikimit të Traktatit, duke pasur parasysh faktorët që ndikojnë më pas paqen dhe sigurinë në Zona e Atlantikut të Veriut, duke përfshirë zhvillimin e marrëveshjeve universale si dhe rajonale sipas Kartës së Kombeve të Bashkuara për ruajtjen e paqes dhe sigurisë ndërkombëtare.
Neni 13
Pasi Traktati të ketë hyrë në fuqi për njëzet vjet, çdo Palë mund të pushojë së qeni palë një vit pasi njoftimi i denoncimit i është dhënë Qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës, e cila do të informojë qeveritë e palëve të tjera për depozitimi i çdo njoftimi denoncimi.
Neni 14
Ky Traktat, tekstet e të cilit në anglisht dhe frëngjisht janë njëlloj autentike, do të depozitohet në arkivat e Qeverisë së Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Kopjet e vërtetuara siç duhet do t’u transmetohen nga ajo Qeveri qeverive të nënshkruesve të tjerë.
Përkufizimi i territoreve për të cilat zbatohet neni 5 u rishikua nga neni 2 i Protokollit të Traktatit të Atlantikut të Veriut për pranimin e Greqisë dhe Turqisë, nënshkruar më 22 tetor 1951.
Më 16 janar 1963, Këshilli i Atlantikut të Veriut vuri në dukje se për sa i përket ish-Departamenteve Algjeriane të Francës, klauzolat përkatëse të këtij Traktati ishin bërë të pazbatueshme që nga 3 korriku 1962.
Traktati hyri në fuqi më 24 gusht 1949, pas depozitimit të ratifikimeve të të gjitha shteteve nënshkruese.
Zgjerimi i NATO-s
Struktura e anëtarësimit në NATO ndryshoi disa herë. Anëtarët e parë të rinj, Greqia dhe Turqia, iu bashkuan Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut më 18 shkurt 1952. Gjermania Perëndimore u bë anëtare e NATO-s më 6 maj 1955 (pas bashkimit të Gjermanisë, aleanca ushtarake përqafoi territorin e ish-RDGJ-së më 3 tetor , 1990). Më 30 maj 1982, Spanja u anëtarësua në NATO. Si rezultat, numri i shteteve anëtare të aleancës u rrit në 16.
Në fillim të viteve 1990, për shkak të përfundimit të Luftës së Ftohtë dhe pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik, aleanca ushtarake filloi të krijojë mekanizma të ndryshëm konsultimesh me ish-vendet anëtare të Traktatit të Varshavës (1955-1991). Kështu, Këshilli i Bashkëpunimit të Atlantikut të Veriut u krijua në 1991 (në vitin 1997, ai u zëvendësua nga Këshilli i Partneritetit Euro-Atlantik).
Në vitin 1994, NATO miratoi programin e Partneritetit për Paqe (PfP) që synon zhvillimin e ndërveprimit gjithëpërfshirës midis aleancës dhe shteteve joanëtare të NATO-s. Në vitin 1995, aleanca ushtarake publikoi një studim, i cili pretendonte se “ekziston një mundësi unike” në kushtet e reja për zgjerimin e NATO-s “për të ndërtuar një arkitekturë të përmirësuar sigurie në të gjithë zonën euroatlantike”.
Samiti i NATO-s në Madrid i korrikut 1997 ftoi Hungarinë, Poloninë dhe Republikën Çeke për t’u bashkuar me aleancën. Pas kësaj, vendet e tjera të ish-bllokut komunist u ftuan për t’u anëtarësuar në NATO. Që nga fundi i viteve 1990, 14 vende janë anëtarësuar në NATO: Hungaria, Polonia dhe Republika Çeke në 1999, Bullgaria, Estonia, Letonia, Lituania, Rumania, Sllovakia dhe Sllovenia në 2004, Shqipëria dhe Kroacia në 2009, Mali i Zi në 2017 dhe Maqedonia e Veriut në 2020. Prandaj, sot NATO përbëhet nga 30 shtete anëtare.
Udhëheqësit e vendeve anëtare të NATO-s njoftuan në samitin e tyre në Bukuresht në prill 2008 se Ukraina dhe Gjeorgjia “do të bëhen anëtarë të NATO-s”.
Qëndrimi i Rusisë për zgjerimin e NATO-s dhe Ukraina
Rusia ka folur vazhdimisht kundër zgjerimit të NATO-s drejt lindjes, duke thënë se ky proces ka rritur tensionin në Evropë. Sipas vlerësimit të ushtrisë ruse, pranimi i anëtarëve të rinj në NATO redukton periudhën e vendosjes strategjike të forcave të aleancës dhe shkurton kohën që Rusia të vendosë trupat e saj në gatishmëri luftarake. Në gusht 2008, Përfaqësuesi i atëhershëm i Përhershëm i Rusisë në NATO Dmitry Rogozin deklaroi se vendimi i samitit të NATO-s e kishte shtyrë në fakt udhëheqjen gjeorgjiane drejt agresionit ushtarak kundër Osetisë së Jugut, i nisur më 8 gusht 2008.
Në vitin 2008, ndërsa NATO vazhdoi zgjerimin e saj drejt lindjes dhe Shtetet e Bashkuara ndoqën planet për vendosjen e elementeve të mburojës raketore në Poloni dhe Republikën Çeke, presidenti i atëhershëm i Rusisë Dmitry Medvedev doli me një propozim për të përfunduar një Traktat mbi Sigurinë Evropiane që do të ruante parimi i sigurisë së pandashme. Traktatit iu “kërkua të ripohonte në një formë ligjërisht të detyrueshme se asnjë shtet apo organizatë ndërkombëtare nuk mund të ketë të drejta ekskluzive për të ruajtur paqen dhe stabilitetin në rajonin euro-atlantik”. Propozimi nuk gjeti mbështetje midis shteteve perëndimore.
Presidenti rus Vladimir Putin tha në një takim të Soçit mbi zhvillimin e marinës në dhjetor 2019: “Sot ne duhet të vazhdojmë nga fakti se zgjerimi i NATO-s dhe zhvillimi i infrastrukturës së saj ushtarake pranë kufijve rusë paraqesin një kërcënim potencial për sigurinë e vendit tonë. “
Presidenti Putin tha më 1 dhjetor 2021: “Në dialogun tonë me Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj ne do të insistojmë në përpunimin e marrëveshjeve konkrete që përjashtojnë çdo zgjerim të mëtejshëm të NATO-s drejt lindjes dhe vendosjen e sistemeve të armëve kërcënuese në afërsi të territorit të Federata Ruse.” Udhëheqësi rus theksoi se Rusia kishte nevojë për “garanci saktësisht ligjërisht të detyrueshme sepse kolegët perëndimorë nuk kishin respektuar angazhimet e tyre verbale” (që NATO nuk do të zgjerohej drejt lindjes pas bashkimit të Gjermanisë).
Më 17 dhjetor 2021, Ministria e Jashtme ruse publikoi një projekt-marrëveshje për garancitë e sigurisë midis Rusisë dhe Shteteve të Bashkuara dhe një projekt-marrëveshje për garantimin e sigurisë së Rusisë dhe vendeve anëtare të NATO-s. Në këto projektmarrëveshje, Rusia propozoi të mos e konsideronin njëri-tjetrin si armiq, duke treguar përmbajtje në kryerjen e stërvitjeve ushtarake pranë kufijve, heqjen dorë nga aktiviteti ushtarak në Evropën Lindore, Kaukazin e Jugut dhe Azinë Qendrore dhe garantimin e refuzimit të NATO-s për t’u zgjeruar drejt lindjes dhe për të vendosur armatime në vendet që iu bashkuan aleancës ushtarake pas 27 majit 1997 kur u nënshkrua Akti Themelues Rusi-NATO.
Zëvendësministri i Jashtëm rus Sergey Ryabkov ripohoi gatishmërinë e Rusisë për një përgjigje ushtarake, nëse NATO vazhdon të injorojë shqetësimet e sigurisë së Rusisë, duke specifikuar se Moska po kërkonte të shmangte këtë skenar dhe ishte e vetëdijshme për nevojën për të zhvilluar një dialog. Megjithatë, nuk u morën vendime të rëndësishme gjatë tre raundeve të konsultimeve me Shtetet e Bashkuara, NATO-n dhe Organizatën për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE) në janar 2022. Më 26 janar, Shtetet e Bashkuara dhe NATO ia dorëzuan Rusisë përgjigjet e tyre me shkrim ndaj propozimeve të Rusisë, në të cilat ata hodhën poshtë pikën kyçe të moszgjerimit të NATO-s në lindje dhe kthimin në kufijtë e vitit 1997.
Pse Rusia është kundër dëshirës së Ukrainës për t’u anëtarësuar në NATO?
Presidentit Putin, thote se Perëndimi premtoi në vitin 1990 se NATO do të zgjerohej “asnjë centimetër në lindje”, por gjithsesi e bëri këtë.
Presidenti rus ka shprehur gjithashtu shqetësimin se nëse Ukraina bashkohet me NATO-n, aleanca do ta vendoste Ukrainën plot me armë – dhe do të ishte në distancë goditëse nga Moska. “Duke krijuar një kërcënim për Rusinë, Ukraina krijon një kërcënim për veten”, tha Putin muajin e kaluar.
Rusia tha se po konsideronte një Ukrainë “neutrale, të çmilitarizuar” me ushtrinë dhe marinën e saj, përgjatë vijave të Austrisë ose Suedisë, që të dyja janë anëtarë të BE-së. Austria është neutrale, ndërsa Suedia është e paangazhuar.
Në shtator 2020, Presidenti Volodymyr Zelenskyy miratoi Strategjinë e re të Sigurisë Kombëtare të Ukrainës, e cila parashikon zhvillimin e partneritetit të veçantë me NATO-n me synimin e anëtarësimit në NATO.
Në përgjigje të konfliktit Rusi-Ukrainë, NATO ka përforcuar mbështetjen e saj për zhvillimin e aftësive dhe ndërtimin e kapaciteteve në Ukrainë. Aleatët dënojnë dhe nuk do të njohin aneksimin e paligjshëm dhe të paligjshëm të Krimesë nga Rusia, dhe aktivitetet e saj destabilizuese dhe agresive në Ukrainën lindore dhe rajonin e Detit të Zi. NATO ka rritur praninë e saj në Detin e Zi dhe ka rritur bashkëpunimin detar me Ukrainën dhe Gjeorgjinë.
NATO dënon në termat më të ashpër të mundshëm pushtimin në shkallë të plotë të Rusisë në Ukrainë, duke filluar në shkurt 2022, i cili është krejtësisht i pajustifikuar dhe i paprovokuar. Kjo është një shkelje e rëndë e ligjit ndërkombëtar dhe një kërcënim serioz për sigurinë euroatlantike.
Aleanca dënon gjithashtu vendimin e Rusisë për të zgjeruar njohjen e rajoneve separatiste të Ukrainës lindore.
Aleatët e NATO-s i bëjnë thirrje Rusisë që të ndërpresë menjëherë veprimet e saj ushtarake dhe të tërheqë të gjitha forcat e saj nga brenda dhe rreth Ukrainës.
NATO qëndron përkrah popullit të Ukrainës dhe presidentit, parlamentit dhe qeverisë legjitime, të zgjedhur në mënyrë demokratike. Aleanca do të mbajë gjithmonë mbështetjen e saj të plotë për integritetin territorial dhe sovranitetin e Ukrainës brenda kufijve të saj të njohur ndërkombëtarisht. Rusia tani po përballet me kosto dhe pasoja të rënda të imponuara nga i gjithë komuniteti ndërkombëtar.
Përgatiti: Argumentum.al
© 2022 Argumentum
