Matin Mammadli
Qendra për Analizën e Marrëdhënieve Ndërkombëtare, Azerbajxhan.
Pas rivendosjes së pavarësisë së shtetit në vitin 1991, Republika e Azerbajxhanit hyri në sistemin ndërkombëtar si një aktor i ri dhe sovran. Një nga objektivat kryesore gjatë viteve të para të pavarësisë ishte hartimi i një strategjie të politikës së jashtme të pavarur dhe fleksibël, të bazuar në interesat kombëtare. Duke pasur parasysh pozicionin e Azerbajxhanit në një rajon të ndërlikuar gjeopolitikisht, arritja e suksesit në këtë fushë nuk ishte aspak e lehtë. Megjithatë, një analizë e periudhës së mëvonshme tregon se Azerbajxhani ka arritur të ruajë linjën e tij të pavarur të politikës së jashtme dhe ta përshtasë atë me zhvillimet rajonale dhe globale.
Një nga karakteristikat kryesore të politikës së jashtme të Azerbajxhanit është qasja e tij shumëvektoriale. Qëndrimi zyrtar i Bakusë ka qenë shmangia e anëtarësimit në blloqe ushtarako-politike, duke preferuar në vend të kësaj krijimin e marrëdhënieve të balancuara dhe paralele me qendra të ndryshme të pushtetit. Kjo qasje jo vetëm që i ka siguruar Azerbajxhanit aftësi më të gjera manovrimi diplomatik, por ka ndihmuar gjithashtu në ruajtjen e sovranitetit të vendimmarrjes së pavarur të vendit.
Politika e jashtme shumëvektoriale e Azerbajxhanit u rikonfirmua edhe një herë gjatë vizitës shtetërore të Presidentit Ilham Aliyev në Kinë në prill të vitit 2025. Si rezultat i kësaj vizite, marrëdhëniet dypalëshe u ngritën në nivelin e partneritetit strategjik, duke shënuar fillimin e një faze të re bashkëpunimi. Forcimi i lidhjeve me një nga fuqitë kryesore ekonomike të botës tregoi edhe një herë dinamizmin dhe fleksibilitetin e politikës së jashtme të Azerbajxhanit.
Një nga arritjet më të dallueshme të Azerbajxhanit në arenën ndërkombëtare ka qenë krijimi i imazhit të një partneri të besueshëm. Azerbajxhani ka marrë pjesë aktivisht në projekte të mëdha rajonale dhe globale në fushat e energjisë, transportit dhe sigurisë. Nismat strategjike siNaftësjellësi Kryesor i Eksportit Baku-Tbilisi-Ceyhan, Gazsjellësi Baku-Tbilisi-Erzurum dhe Korridori Jugor i Gazit konfirmojnë rolin kyç të Azerbajxhanit në garantimin e sigurisë energjetike rajonale dhe globale. Në të njëjtën kohë, linja hekurudhore Baku-Tbilisi-Kars thekson rëndësinë në rritje të Azerbajxhanit në forcimin e lidhjeve logjistike dhe të transportit në hapësirën Euroaziatike.
Projektet e iniciuara dhe ku Azerbajxhani ka marrë pjesë aktivisht nuk kanë vetëm rëndësi ekonomike, por edhe gjeopolitike. Këto projekte kontribuojnë në thellimin e bashkëpunimit rajonal, rritjen e ndërvarësisë ekonomike reciproke dhe në fund, përforcimin e stabilitetit rajonal. Roli i Azerbajxhanit në këto nisma ka rritur reputacionin e tij ndërkombëtar dhe e ka paraqitur vendin si një partner të besueshëm ekonomik dhe politik.
Mbrojtja e interesave kombëtare mbetet një linjë parimore në politikën e jashtme të Azerbajxhanit. Në veçanti, garantimi i integritetit territorial të vendit ka qenë gjithmonë një përparësi kryesore. Rivendosja e integritetit territorial të Azerbajxhanit pas Luftës Patriotike 44-ditore në vitin 2020 nuk ishte vetëm rezultat i arritjeve ushtarake, por edhe pasojë e përpjekjeve diplomatike afatgjata dhe të shqyrtuara me kujdes. Diplomacia e Azerbajxhanit luajti një rol vendimtar në përcjelljen e thelbit të konfliktit tek komuniteti ndërkombëtar dhe në mbrojtjen e vazhdueshme të një qëndrimi të bazuar në normat dhe parimet e së drejtës ndërkombëtare.
Azerbajxhani ka marrë pjesë aktivisht në organizatat ndërkombëtare, duke mbrojtur me sukses prioritetet e politikës së jashtme të tij. Nismat dhe aktivitetet e vendit brenda strukturave si Organizata e Kombeve të Bashkuara (OKB), Organizata e Bashkëpunimit Islamik (OBI), Lëvizja e të Painkuadruarve (NAM) dhe Organizata e Shteteve Turke (OTS) kanë forcuar ndjeshëm pozitën e tij ndërkombëtare. Veçanërisht e rëndësishme është kryesimi i Azerbajxhanit në Lëvizjen e të Painkuadruarve nga viti 2019 deri në 2023, gjatë së cilës periudhë vendi demonstroi një qasje të politikës së jashtme të ekuilibruar, parimore dhe konstruktive në skenën globale.
Politika e jashtme e pavarur e Azerbajxhanit kontribuon jo vetëm në paqen dhe sigurinë rajonale, por edhe atë globale. Përpjekjet që synojnë sigurimin e stabilitetit dhe zhvillimit të qëndrueshëm në Kaukazin e Jugut, përfshirë qasjen pragmatike dhe largpamëse të Azerbajxhanit në negociatat e paqes me Armeninë, pasqyrojnë diplomacinë racionale dhe të orientuar drejt së ardhmes të vendit. Azerbajxhani promovon në mënyrë aktive formate të reja të bashkëpunimit rajonal, duke nxitur kështu perspektivat për stabilitet dhe partneritet afatgjatë në rajon.
Roli në rritje i vendit në arenën ndërkombëtare dhe angazhimi proaktiv ndaj sfidave globale u konfirmua më tej me organizimin e COP29 nga ana e Azerbajxhanit. Pjesëmarrja aktive e Azerbajxhanit në adresimin e ndryshimeve klimatike, mbrojtjen e mjedisit dhe zhvillimin e qëndrueshëm dëshmon shfaqjen e prioriteteve të reja brenda axhendës së tij të politikës së jashtme. Kjo tregon se Azerbajxhani nuk është vetëm një vend prodhues dhe tranzit i energjisë, por edhe një partner aktiv në përballimin e sfidave ekologjike globale.
Si përfundim, politika e jashtme e Azerbajxhanit bazohet në parimet e pavarësisë, mbrojtjes së interesave kombëtare, një qasjeje shumëvektoriale dhe promovimit të bashkëpunimit ndërkombëtar. Kjo politikë ka kontribuar në mbrojtjen e sovranitetit të vendit, rritjen e reputacionit të tij ndërkombëtar dhe forcimin e stabilitetit rajonal. Mes pasigurisë dhe paqëndrueshmërisë globale, ruajtja e këtij kursi mbetet me rëndësi strategjike për mbrojtjen e interesave kombëtare të Azerbajxhanit.
© 2025 Argumentum