Boshko Jakshiç-[i]
Një dokument i BE-së për herë të parë parashikon pasoja nëse Izraeli bllokon procesin paqesor i cili duhet të shpjerë në krijimin e shtetit palestinez.
Ramazan i tillë nuk mbahet mend. Kërcënimi i invazionit në Rafa, zgjerimi i konfliktit me hejsbollahët libanesë, kryengritje e mundshme në Bregun Perëndimor dhe trazira në xhaminë e Jerusalemit Al-Aksa.
Lufta në Gaza ka hyrë në muajin e pestë me shanse të dobëta se bombardimet brutale do ta ndalen, ndërsa Izraeli ndërkohë në arsenalin e tij ka futur fushatën e urisë masive: është kërcënuar çdo lagje nga enklava palestineze prej 2,3 milionë banorësh. Kjo nuk është uri e shkaktuar nga thatësira, të korrat e dobëta, goditjet klimatike ose ngaqë bota e pasur nuk i ka kushtuar vëmendjen e duhur. Kjo katastrofë humanitare mund të ishte ndalur, por pushteti izraelit ka bllokuar në mënyrë të turpshme furnizimin me ushqime, ujë dhe ilaçe.
Ndërsa bisedimet në Kajro mbi një pushim të mundshsëm luftimesh nuk duken inkurajuese, sëpaku në këtë moment, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Europian janë në presionin e opiniont publik dhe kanë vendosur të thyejnë bllokadën e Izraelit.
Aleatët perëndimorë të Irzaelit e shfrytëzojnë krizën humanitare si armë strategjike diplomatike por njëkohësishte dhe për të ndrequr imazhin e tyre dhe, në kufinjtë e së lejuarës, janë distancuar nga Izraeli, kryeministri i të cilit Bejamin Netanjahu ka zgjedhur të konfrontohet me tërë botën duke i sjellë dëme të mëdha vendit të cilin ai e nënvizon me krenari si demokracia e vetme në Lindjen e Mesme.
Presidenti Xho Bajden shpresonte që në fjalimin mbi gjendjen e Unionit do të mund të paralajmëronte pushimin e zjarrit dhe marrëveshjen për shkëmbimin e pengjeve, por Netanjahu përsëri i’a ngatërroi fijet duke shfrytëzuar kreditet që ka në Uashington. Është e qartë se izraeliti me refuzimin për ndërprerjen e zjarrit për muajin e ramazanit ka e nervozuar akoma më shumë shefin e Shtëpisë së Bardhë sepse vazhdimi i “ndihmës së pa rezerva” dhe toleranca e përpërmbajtshme i’a zvoglojnë shanset në prag të zgjedhjeve në muajin nëntor.
Bota pret nga ShBA-të angazhim humanitar, më shumë se 40 përqind e amerikanëve mendon se Izraeli përdor në Gaza forcë tepruar, e kësisoj Bajdeni po e ashpërson retorikën: “Lidershipit të Izraelit i them: ndihma humanitare nuk ka si të jetë me vlerë dytësore ose ndonjëfarë çipi në bisedime. Mbrojtja dhe shpëtimi i jetëve të pafajshme duhet të jetë prioritet”. Pastaj paralajmëroi ndërtimin e një porti provizor në qytetin e Gazës nëpërmjet të cilit do ta anashkalohej Egjypti dhe Izraeli. Megjithëse anija e parë amerikane me ndihma është nisur, ndërkohë furnizimi me ushqime dërgohet nga ajri, ndihma e mjaftueshme do të duhet të arrijë pas disa javësh.
Komisioni Europian planifikon gjithashtu hapjen së shpejti të koridorit detar nga Qipro deri në Rripin e Gazës. Shumica e vendeve europiane janë pas rreshtuar në mënyrë absolute në anën e Izraelit pas masakrës së Hamasit të datës 7 tetor të vitit të kaluar. Por, mbështetja e Netanjahut te fuqia brutale që ka marrë më shumë se 31.000 jetë njerëzish, kryesisht civilë, i ka kthyer simpatitë e opinionit publik drejt palestinezëve.
Sinjali i parë se mbështetja jokritike për Izraelin ka filluar të ndryshojë përmbahet në një dokument i cili ka kaluar relativisht pa rënë në sy. Është fjala për një nonpejper mbi konfliktin izraelito-palestinez të cilin Shërbimi për punë të jashtme e BE-së (EEAS) u’a ka shpërndarë vendeve anëtare dhe i cili shërben si bazë për debat brenda institucioneve europiane.
Dokumenti propozon hapa konkretë politikë për të rinovuar procesin paqesor në Lindjen e Mesme i ngrirë që prej një dekade. Synimi nuk është analiza e sulmit të Hamasit as dhe e kundërgoditjes izraelite, për shqyrtimi i thelbit të konfliktit i cili kthehet në kohët e pushtimit izraelit të tokës palestineze që pas luftës së qershorit në vitin 1967.
Në fund të muajit janar, 26 nga 27 vende anëtare të BE-së (Hungaria ngeli e vetmuar), kërkoi pushim zjarri humanitar në Gaza dhe kërkoi që Izraeli të përmbahet nga ndërhyrja në Rafa Përse Budapesti bllokoi sanksionet e BE-së ndaj militantëve hebrej kolonizatorë të Bregut Perëndimor, këtë e di vetëm Viktor Orbani. Madje edhe ShBA-të, gjë që është edhe një vërtetim tjetër i asaj se diçka po ndryshon, i kanë vënë sanksione disa individëve nga Bregu Perëndimor të cilët i konsiderojnë përgjegjës për dhunën.
Fakti që dokumenti i EEAS-së u aprovua në kohën kur Komisionit Europian e drejton Ursula von der Lajen, konsiderohet çudi e vërtetë. Presidentja e KE-së gjatë katër muajve ka përsëritur me këmbëngulje slloganin se Izraeli ka të drejtën e vetëmbrojtjes – gjë që askush nuk e kundërshton – por ama nuk ka shfaqur asnjë grimë keqardhje ndaj viktimave palestineze. Nganjëherë bënte thirrje për atë që Izraeli duhet t’i përmbahet “përgjigjes proporcionale”, por kurrë nuk nxorri nga goja fjalën pushim luftimesh.
Nonpejper-i është shkruar në frymë tjetër. Paragrafi i tij i 11-të thotë: “Kur të kompletohet përfundimisht, plani i paqes duhet t’u paraqitet palëve në konflikt. U takon atyre të bisedojnë për tekstin përfundimtar. Kur të mbahen bisedimet, shtetet kontribuese dhe organizatat ndërkombëtare duhet që në këtë pikë të marrëveshjes të përcaktojnë edhe pasojat…”.
Bashkimi Europian në të kaluarën i ka sanksionuar palestinezët, por kurrë nuk ka marrë në shqyrtim një mundësi të tillë ndaj Izraelit. A është ky fillimi i fundit të mosndëshkimit me dekada të tëra të Izraelit i cili ka statusin e të mbrojturit në sajë të vetos së ShBA-ve në seancat e Këshillit të Sigurimit të OKB-së?
Paragrafi se njëra prej palëve mund të ketë pasoja nëse e minon planin e paqes është risi thelbësore në procesin i cili duhet të ndikojë edhe në punën e Grupit të Kontaktit (ShBA, OKB, BE dhe Rusia) i cili në fillim të viteve 2000 ka paraqitur projektin e së ashtuqajturës harta e rrugës – i cili përfundoi në qorrsokak. Izraeli kishte madje 15 vërejtje me synimin e qartë për të barë të pakuptimtë planin dhe për këtë të mbeste i pandëshkuar.
Angazhimi i europianëve dhe organizatave ndërkombëtare fut edhe një ndryshim me rëndësi: bisedimet për paqe do të pushojnë së qëni monpol amerikan meqënëse ekziston vlerësimi se ShBA-të, sipas asaj që mendojnë shumica e arabëve, për shkak të prirjes për të mbështetur Izraelin, nuk janë lojtar i ndershëm.
Kjo do të thoshte një ndryshim radikal nga praktika e dhjetëvjeçarëve të kaluar kur procesin paqesor e administronte Amerika dhe kur ai bazohej në idetë izraelite që i dërgoheshin Uashingronit, ku edhe shkruhej projekti i marrëveshjes dhe pastaj u dërgohej palestinëzevë si një plan amerikan. Palestinezët e dinin se bëhej fjalë për lojë amerikano-izraelite, por sa herë që protestonin administratat amerikane i akuzonin se po humbisnin shanset për paqe.
Shefi i diplomacisë europiane Josep Borfell javët e fundit ka kritikuar disa herë deklaratat e Netanjahut syinimi i vjetër i të cilit është të përçajë akoma më shumë palestinezët, të groposë autoritetin e pushtetit të presidentit Mahmud Abaz në Bregun Pedrëndimor dhe të tregojë se Izraeli nuk ka partnerë për bisedime.
Që diçka është duke ndryshuar në raportin e Perëndimit ndaj Izraelit, mund të merret vesh edhe nga deklaratat e sekretarit britanik për politikë të jashtme David Kamerun, i cili tha se Londra po shqyrton mundësinë e njohjes formale të shtetit palestinez. Këtë obsion ai e tha në kontakstin e “përparimit të pakthyeshëm” drejt zgjidhjes së konfliktit sipas formulës së dy shteteve, por është interesante të konstatohet se Britania do të ishte e gatshme ta njohë shtetin e Palerstinës edhe para se të arrihet një marrëveshje e tillë.
Kjo do të ishte në shuplakë serioze për Izraelin dhe shënjë e angazhimit për palestinezët. Nuk dihet nëse këtë deklaratë David Kameruni e ka harmonizuar me Shtëpinë e Bardhë. Ndoshta po, meqënëse administrata Bajden kohët e fundit edhe vetë ka aktivizuar skenarin e dy shteteve.
Është e turpshme që u deshën të vdisnin më shumë se 31.000 palestinezë në mënyrë që Perëndimi të reagonte, por mbetet shpresa se tani është në kursin e duhur. Netanjahu gjithnjë e më shumë po ngelet në terren të rrëshqitshëm. Ka pas premtuar se do ta “asgjësojë” Hamasin, por më parë me sa duket do të shkatërojë karrierën e tij politike.
*Përktheu për Argumentum Xhelal FEJZA
[i] https://www.oslobodjenje.ba/dosjei/kolumne/zapad-se-odmice-od-izraela-u-granicama-dozvoljenog-938162
