Në Sudan, 20 muaj konflikt i armatosur midis Forcave të Mbështetjes së Shpejtë paraushtarake (RSF) dhe ushtrisë sudaneze (SAF) kanë vrarë të paktën 20,000 njerëz dhe kanë lënë rreth 25 milionë – gjysma e popullsisë së vendit – duke vuajtur nga uria e madhe dhe në nevojë urgjente të ndihmës humanitare. Ndërkohë, 14 milionë sudanezë janë zhvendosur, me rreth 3.1 milionë që kërkojnë strehim jashtë vendit, kryesisht në Çad, Sudanin e Jugut, Ugandë dhe Egjipt.
Siç ndodh shpesh, fëmijët po mbajnë peshën kryesore të kësaj lufte brutale.
Më 15 prill 2023, shpërtheu lufta civile në Sudan, me përleshje që shpërthyen në kryeqytetin, Khartoum, midis Forcave të Armatosura Sudaneze (SAF) dhe Forcave të Mbështetjes së Shpejtë paraushtarake (RSF). Konflikti u përhap shpejt përtej kryeqytetit dhe vazhdon i pandërprerë. Më shumë se një vit luftimesh e kanë zhytur Sudanin në një gjendje katastrofe të plotë: dhunë, uri, sëmundje, vdekje dhe shkatërrim të peizazhit dhe njerëzve të vendit.
Në tetor 2024, Ted Chaiban, ndihmës sekretari i përgjithshëm i Kombeve të Bashkuara dhe zëvendësdrejtor ekzekutiv i UNICEF-it, vizitoi Sudanin, duke e përshkruar krizën si një nga më të rëndat në kujtesën e gjallë. Megjithatë, Sudani dhe gjendja e tij po harrohen gjithnjë e më shumë, vuri në dukje ai.
15 shtete të përfshira në luftë
Mbi një vit konflikti ka lënë 15 nga 18 shtetet e Sudanit të përfshira në luftë, me vetëm shtetet veriore dhe lindore të mbetura të paprekura nga luftimet e drejtpërdrejta. Sipas projektit joqeveritar të të dhënave për vendndodhjen dhe ngjarjet e konflikteve të armatosura (ACLED), që nga mesi i dhjetorit, mbi 28,700 njerëz janë vrarë.
Rajoni i kryeqytetit, duke përfshirë Khartoum dhe qytetet përreth tij, Khartoum-in e Veriut dhe Omdurman, mbetet një nga fushat kryesore të betejës. Fraksionet ndërluftuese ruajnë kontrollin e mbivendosur, me 10 ura kyçe mbi lumin Nil që shërbejnë si pika strategjike të konfrontimit.
Në rajonin perëndimor të Darfurit, RSF mban një pozitë dominuese, duke kontrolluar katër nga pesë shtetet, me vetëm Darfurin e Veriut ende të kontestuar. Aktualisht, RSF po rrethon kryeqytetin e shtetit, El Fasher, ndërsa SAF kryen kundërsulme të kufizuara.
Shtetet Gezira dhe Sennar të Sudanit Qendror janë rajone kritike për prodhimin e grurit me rëndësi të madhe strategjike. Që nga dhjetori i vitit 2023, RSF ka marrë në mënyrë të njëpasnjëshme kontrollin e këtyre shteteve, duke ndërprerë rëndë personelin e SAF dhe linjat e furnizimit. Ky zhvillim gjithashtu e ka zgjeruar më tej konfliktin në Sudanin qendror dhe jugor.
Në tetor të këtij viti, SAF filloi një operacion ushtarak në shkallë të gjerë, duke rimarrë pjesën më të madhe të shtetit Sennar. Beteja të ashpra janë duke u zhvilluar në Gezira lindore, me SAF që përparon në mënyrë të qëndrueshme drejt kryeqytetit të shtetit, Wad Madani. Kontrolli i kësaj zone mund të ketë një ndikim të thellë në trajektoren e ardhshme të konfliktit.
Një komb i copëtuar
Ushtarakisht, SAF dhe RSF duken të barabarta, duke e kthyer konfliktin në një luftë të zgjatur të rrënimit. Linjat e betejës janë bërë gjithnjë e më të përcaktuara: RSF dominon pjesën më të madhe të Sudanit perëndimor, duke përfshirë Darfurin dhe Kordofanin, ndërsa SAF mban kontrollin mbi rajonet lindore dhe veriore. Konflikti e ka ndarë në mënyrë efektive Sudanin përgjatë një boshti perëndim-lindje, me Al Jazirah dhe Sennar si vijë ndarëse.
Në dhjetor të këtij viti, RSF njoftoi një marrëveshje me disa figura politike sudaneze për të krijuar një të ashtuquajtur qeveri paqeje për të administruar zonat nën kontrollin e RSF. RSF deklaroi se “qeveria e paqes” do të drejtohej nga zyrtarë civilë dhe do të vepronte në mënyrë të pavarur nga RSF, me synimin për të zëvendësuar qeverinë aktuale të Sudanit. Përpara kësaj, RSF kishte ngritur tashmë zyra të administratës civile në rajonet Darfur dhe Kordofan, si dhe në shtetet Gezira dhe Khartoum, për të menaxhuar qeverisjen në territoret e saj të kontrolluara.
Gjithashtu, qeveria sudaneze ka iniciuar një program këmbimi valutor në shtatë shtete lindore, duke zëvendësuar kartëmonedhat e vjetra me monedhën e sapoemetuar. RSF e ka akuzuar këtë veprim për motive politike, duke e quajtur atë një “hap të parë drejt ndarjes së Sudanit”.
Kriza ka thelluar gjithashtu ndarjet shoqërore, me milicitë lokale dhe fraksionet fisnore që rreshtohen me secilën palë. Kjo ka rritur tensionet etnike, duke çuar në fragmentim të mëtejshëm politik. Sudani rrezikon të evoluojë në një komb me dy ushtri, dy monedha dhe madje dy qeveri, duke ngritur spektrin e shpërbërjes kombëtare.
Bllokimi i bisedimeve për armëpushimin
Pavarësisht raundeve të shumta të ndërmjetësimit nga OKB-ja, Bashkimi Afrikan dhe palët e interesuara rajonale, negociatat për armëpushim kanë dhënë pak sukses.
Në maj 2023, bisedimet në Jeddah të ndërmjetësuara nga Arabia Saudite çuan në nënshkrimin e Deklaratës së Jeddah, në të cilën të dyja palët u zotuan të mbrojnë civilët dhe të lehtësojnë përpjekjet humanitare. Megjithatë, marrëveshjet pasuese të armëpushimit u shkelën në mënyrë të përsëritur. Deri në dhjetor, ndërmjetësit njoftuan pezullimin e pacaktuar të bisedimeve në Jeddah.
Raundet e mëvonshme të dialogut indirekt në Gjenevë gjithashtu nuk arritën të prodhonin ndonjë marrëveshje. Në gusht 2024, bisedimet e reja filluan në Gjenevë nën ndërmjetësimin e SHBA-së dhe Arabisë Saudite, me vëzhgues nga OKB-ja, Bashkimi Afrikan, Egjipti dhe Emiratet e Bashkuara Arabe. Ndërsa RSF mori pjesë, SAF refuzoi, duke i bërë bisedimet joefektive.
Kohët e fundit, Kryetari i Këshillit Sovran të Sudanit dhe Komandanti i Përgjithshëm i Forcave të Armatosura Abdel Fattah al-Burhan ka deklaruar në mënyrë të përsëritur refuzimin e tij për të negociuar ose rënë dakord për një armëpushim me RSF. Ai theksoi se RSF ka vetëm dy opsione: t’i dorëzohet SAF ose të përballet me humbjen e plotë.
Vëzhguesit besojnë gjerësisht se të dyja palëve aktualisht u mungojnë synimet e forta për negociatat e armëpushimit. Në vend të kësaj, secili synon të fitojë një avantazh ushtarak përpara se të rifillojë bisedimet, duke shpresuar të sigurojë një pozicion më të favorshëm në tryezën e bisedimeve. Për më tepër, mosmarrëveshjet e thella vazhdojnë për çështje kritike, të tilla si integrimi i forcave ushtarake dhe shpërndarja e pushtetit në strukturën e ardhshme politike të Sudanit. Arritja e një armëpushimi të vërtetë dhe negociata kuptimplote duket e pamundur derisa të arrihet një rezultat vendimtar në fushën e betejës.
Një katastrofë humanitare
Konflikti i vazhdueshëm ka krijuar një fatkeqësi të rëndë humanitare. Në tetor 2023, Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, António Guterres e përshkroi krizën si një “katastrofë humanitare mbarëkombëtare”, ku civilët përballen me urinë, sëmundjet, zhvendosjen dhe dhunën etnike në përshkallëzim.
Ndërsa populli i Sudanit përgatitet të fillojë një vit tjetër të uritur, të plagosur dhe të frikësuar, komuniteti ndërkombëtar dhe veçanërisht organizatat afrikane që supozohet se janë angazhuar për të garantuar paqen dhe stabilitetin në rajon, kanë përgjegjësinë për të ndërmarrë veprime kuptimplota – përfshirë ndërhyrjen e drejtpërdrejtë.
/Argumentum.al
