Nxitje për këtë shkrimin u bë zoti Vasil CAPEQI nga Saranda që gjatë mbi dy dekadave të fundit banon në qytetin Namur, Belgjikë. Veç punës si përfaqësues i kompanive afariste belge aktive dhe në Shqipëri, është përkthyes dhe poet i njohur i diasporës sonë në Benelux, me shumë botime cilësore dhe në prozë, disa prej të cilave pritet të promovohen së shpejti. Nëpërmjet miqve të përbashkët, zoti CAPEQI dërgoi te ARGUMENTUM një dedikim të tij të shoqëruar dhe me një Intervistë të ndjerit me gazetaren Dhurata Hamzaj në nderim të poetit të njohur belg dhe mik të poezisë shqipe, Francis CHENOT, i cili u shua më 13 Korrik 2020 në moshën 78 vjeçare.
ARGUMENTUM falenderon zotin CAPEQI për besimin dhe materialet mbi bazën e të cilave u përgatit ky shkrim ekskluziv. I shprehim ngushëllimet më të thella familjes, të afërmve, miqve dhe bashkëatdhetarëve tanë në Belgjikë dhe gjetkë për humbjen e të ndjerit, Francis CHENOT!
Poet belg dhe mik i poezisë shqipe
Kritika e huaj letrare e përshkruan atë si: “Poet, prozator dhe botues, Chenot ka marrë nga vendlindja heshtjen gati si një institucion të ekzistencës së tij dhe botës së cilës i përket, ai ka trashëguar si rrjedhim ekonominë e fjalëve”. Drejtor i revistës “Arbre la paroles”, përkthyes në frëngjisht prej spanjishtes dhe portugalishtes, ai është gjithashtu përshtatës në frëngjisht i poezisë shqipfolëse, e përkthyer prej mikut të tij Vasil Çapeqi. Është dhe një nga poetët me aktivitet më të pasur shoqëror. Në vitin 1964, Francis Chenot u takua me Francesko Tessarolon, dhe fryt i këtij takimi është themelimi i “Maison de la Poesie d’Amay” (Shtëpia e poezisë e Amay-t), revistë poetike e shtrirë përgjatë gjithë vitit, e cila vazhdon t’i qëndrojë kohës.
Në 40 vjet krijimtari, Francis Chenot ka botuar rreth 20 përmbledhje me poezi, si “Memoire de shiste” dhe “Le principe de solitude” (Parimi i vetmisë), e më pas “Bucheronner le silence”. “Udhë dyshimi” titullohet përmbledhja e fundit poetike (akoma e pabotuar) e Francis Chenot, një pjesë të së cilës ai e paraqit për herë të parë në revistën “Poeteka”.
“Për të portretizuar me pak rreshta poetin Francis Chenot, është më e udhës skicimi i heshtjes dhe vetmisë. Prej këtij binomi të çuditshëm lind poezia e tij, imazh i pandarë prej truallit të Ardenne-s, krahinës belge ku Chenot ka lindur…”, shkruhet për të në revistën “Poeteka”, Nr.15, Vjeshtë 2009.
Nëse lexon poezitë e tij, vëren trishtimin e një skeptiku të pandreqshëm që nuk i sjell mërzi askujt. Ajo që ai ndjen është një mënyrë të pari e botës, krejt e ndryshme nga të tjerët, por pa e shprishur dhe trazuar larminë e ndjesive dhe ideve. Është pak i çuditshëm poeti Chenot, një njeri i rrahur nga jeta dhe aktivist, me të njëjtën madhështi sa ai është i qetë dhe i heshtur. Duke u marrë me poezi, gazetari, kritikë e përkthim, Chenot ka një parim të vetin dhe një muzë të veçantë frymëzuese. “Jo t’i vihesh udhëtimit, por t’i vihesh dyshimit, edhe pse nuk ka dhënë as më të voglin element të përgjigjes. Poema mundet fare mirë t’i ndih formulimit të pyetjeve. Dyshimi sipas tij “është një uri në vetvete”.
Francis Chenot nuk është besimtar, është një poet rebel, nuk beson në Zot por te poezia ai beson çuditërisht më tepër. Ka një besim të përunjur pikërisht ndaj poezisë, ashtu siç ka një besim të përunjur edhe tek qenia njerëzore. Vetëm tek njeriu Chenot beson, ai pret që gjithë të mirat nga ai të vinë. Mendon se vetëm njeriu ka forcën të shndërrojë gjithçka.
Është një personalitet që ka plot kërshëri për poezinë dhe frymëzohet prej saj.
Aspekti i dytë thelbësor i shtegtimit të tij poetik ka të bëjë me Shqipërinë. I magjepsur pas detajeve dhe zejeve poetike, poeti Chenot ka qenë dy herë rresht Festivalin Ndërkombëtar “Poeteka” në Durrës më 2008 dhe 2009. Në një intervistë të tij gjatë ditëve të festivalit për gazetaren Dhurata Hamzai ai shfaqi një interes të habitshëm për poezinë shqipe. Francis Chenot, ky poet i urtë belg, ishte dhe mbeti në kërkim të poezisë arbëreshe, të cilën e konsideronte si degë të domosdoshme për t’iu bashkuar poezisë botërore, dhe poezia arbëreshe do të përshtatet prej tij në frëngjisht, falë njohjes dhe përkushtimit të veçantë. Natyrisht që është emocionuese kur mëson se poezitë e gjuhës tënde, do të jenë edhe në duart e lexuesit belg. Protagonisti i kësaj vepre tashmë zgjoi më shumë interes si personalitet edhe për lexuesin shqiptar, veç interesit që ai pat ndezur vite e vite me radhë në mesin e krijuesve europianë me poezitë dhe shkrimet e tij, botuar gjithandej.
Ja pse, veç belgëve, një numër i madh shqiptarësh me banim në Belgjikë dhe gjetkë e njohin dhe vlerësojnë shumë simpatinë e Francis Chenot për poetët shqiptarë dhe poezinë shqipe. Veçojmë këtu intervistën në vitin 2009 me gazetaren Dhurata Hamzaj “ Francis Chenot, një poet belg në kërkim të poezisë arbëreshe” dhe “ Konsiderata të Francis Chenot mbi poezine e poetit tonë të shquar Skënder Sherifi”.
Edhe bashkëpuntori ynë, Dr. Jorgji KOTE që ka qenë për 10 vjet diplomat i lartë në Bruksel ka mbresat më të mira nga njohja me poetin e mirënjohur. Siç shihet dhe nga foto poshtë, ai është takuar për herë të parë me poetin e shquar në Shkurt 2012, në ceremoninë e promovimit të vëllimit të ri me poezi “ Çmenduri ballkanike” ( shqip dhe frëngjisht) të Daim Iljazi, poet i mirënjohur tetovar, aktualisht diplomat në Ankara, gjithashtu mik i të ndjerit Chenot dhe në raste të tjera.
Më konkretisht, Chenot ka botuar në vitin 2007 « Poésie albanaise – Poezi shqiptare » me tridhjetë e dy poetë nga Shqipëria; në vitin 2009 një kapitull me tetë poetë të Kosovës dhe në vitin 2010 librin e Ali Podrimjes « Flaka e vjedhur – La flamme volée ». Të gjitha botime të revistës belge « Arbres à Paroles » me drejtor Francis Chenot, i cili është gjithashtu përshtatës në frëngjisht i përkthimeve të poetit Vasil Capeqi.
Pas një pune pesë vjeçare, plot pasion e përkushtim, u botua në kuadrin e 100 Vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë, Antologjia e Poezisë Shqipe me 80 poetë ku u përfshinë poetë nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi, Presheva, Çamëria dhe Arbëreshët e Italisë. 25 poetë janë nga diaspora : Shtetet e Bashkuara, Kanadaja, Gjermania, Franca, Greqia dhe Belgjika; kësisoj, u botua për herë të parë në Belgjikë një antologji e poetëve nga trevat e të gjithë botës, ku prodhohet poezi shqipe. Eshtë bashkëpunimi më i rëndësishëm i Francis Chenot me zotin Vasil Capeqi dhe të tjerë. Antologjia u botua në dy versione: elektronike nga “Maison de la Poésie” e Namur-it me drejtor Eric Brogniet dhe në format letër nga Shtëpia Botuese “Taillis Pré” me drejtor Yves Namur.
© Argumentum