Pasojat nga vizita e presidentit francez Emmanuel Macron në Kinë u përhapën nëpër dete të martën, ndërsa luftanijet kineze vazhduan të operojnë pranë Tajvanit, një ditë pas përfundimit zyrtar të stërvitjeve ushtarake. Përtej Atlantikut, vërejtjet e Macron për Evropën që rrezikon përfshirjen në “krizat që nuk janë tonat” në lidhje me Tajvanin ndezën kritika edhe pse presidenti francez u përpoq të përvijonte vizionin e tij për të ardhmen e sovranitetit evropian në një vizitë në Holandë.
Ndërsa presidenti Emmanuel Macron u nis për në Pekin javën e kaluar për vizitën e parë presidenciale franceze në Kinë që nga pandemia Covid, ekspertët vunë në dukje se udhëtimi do të kërkonte një “akt balancues” si pasojë e pushtimit në shkallë të plotë të Rusisë, aleatit të Pekinit, në Ukrainë.
Në fluturimin e tij nga Pekini, megjithatë, Macron u duk se u lëkund në litarin e ngushtë diplomatik kur këmbënguli se Evropa duhet të vendoste politikën e saj ndaj Tajvanit për të shmangur të qenit “ndjekës” të “axhendës” së Uashingtonit në rajon.
Në një intervistë me uebsajtin Politico dhe dy organizata të tjera franceze të lajmeve, Macron vuri në dukje se, “pyetjes që evropianët duhet t’i përgjigjen … a është në interesin tonë të përshpejtojmë [një krizë] në Tajvan? Jo. Gjëja më e keqe do të ishte të mendonim se ne evropianët duhet të bëhemi ndjekës në këtë temë dhe të marrim shkas nga axhenda e SHBA-së dhe një reagim i tepruar kinez”.
Reagimi përtej Atlantikut ishte i shpejtë dhe i ashpër. “Emmanuel Macron e imagjinon veten një Charles de Gaulle për shekullin e 21-të, që përfshin distancimin e Evropës nga SHBA-ja”, filloi një editorial përvëlues të dielën në Wall Street Journal. “Askush nuk dëshiron një krizë mbi Tajvanin, aq më pak për ta përshpejtuar atë, por parandalimi i saj kërkon një pengesë të besueshme”, vazhdoi editoriali.
Vizita e Macron javën e kaluar erdhi ndërsa Presidenti i Tajvanit Tsai Ing-Wen u takua me kryetarin e Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA Kevin McCarthy gjatë një ndalese në Kaliforni, duke bërë që Pekini të nisë stërvitjet ushtarake rreth ishullit të vetëqeverisur.
Stërvitjet ushtarake tre-ditore, të cilat filluan të shtunën, erdhën një ditë pasi Macron u largua nga Kina. “Njerëzit e njohur me të menduarit e Macron thanë se ai ishte i lumtur që Pekini kishte pritur të paktën derisa të dilte jashtë hapësirës ajrore kineze përpara se të niste stërvitjen e simuluar ‘rrethimi i Tajvanit’,” shënoi raporti Politico.
Nëse Kina përshtati planin e presidentit francez në planet e saj të stërvitjes ushtarake, ajo bëri pak për të lehtësuar shqetësimet e sigurisë së Tajvanit. Avionët luftarakë kinezë dhe anijet e marinës ishin ende në ujërat përreth ishullit të martën, një ditë pasi stërvitjet përfunduan zyrtarisht, tha ministria e mbrojtjes e Tajvanit, duke shkaktuar dënime nga politikanët tajvanezë.
Pasojat nga komentet e diskutueshme të Macron nuk ishin të kufizuara në aleatët jashtë shtetit të Francës. Më afër vendit në kontinent, thirrja e presidentit francez për autonomi evropiane nga politika e jashtme e SHBA ekspozoi ndarjet brenda BE-së.
Ndërsa Macron zbarkoi në Holandë të martën për një vizitë shtetërore që përfshinte një fjalim mbi sovranitetin evropian, kryeministri polak Mateusz Morawiecki po hipte në një fluturim për në SHBA.
Duke folur me gazetarët përpara se të hipte në bord, Morawiecki theksoi se aleanca me SHBA-në është “një themel absolut” i sigurisë evropiane. “Disa udhëheqës perëndimorë ëndërrojnë të bashkëpunojnë me të gjithë, me Rusinë dhe me disa fuqi në Lindjen e Largët,” tha ai.
Morawiecki mund të mos ketë përmendur liderët në fjalë, por komentet me gjemba lanë pak dyshime për objektivin e komenteve të tij.
Ujëra të trazuar në Indo-Paqësorin
Macron ka mbrojtur prej kohësh konceptin e “autonomisë strategjike” për Evropën dhe komentet e tij për Tajvanin pasqyruan theksin e tij në bërjen e sovranitetit një prioritet për bllokun 27-anëtarësh të BE-së.
Rrënjët e “diplomacisë së ekuilibrit” të Francës datojnë, siç sugjeroi editoriali i Wall Street Journal, në përpjekjet e gjeneralit Charles de Gaulle për të kundërpeshuar dominimin e SHBA. Nën de Gaulle, Franca u bë vendi i parë perëndimor që njohu Republikën Popullore të Kinës në vitin 1964.
Por gati 60 vjet më vonë, me Kinën që përkul muskujt e saj ushtarakë në tokë dhe det, shumë ekspertë perëndimorë të politikës së jashtme kanë pak durim për aktin balancues të Macron.
Shqetësimet janë rritur veçanërisht në të gjithë rajonin Indo-Paqësor, ku konvergojnë interesat e SHBA-së, Japonisë, Australisë, Francës, Indisë dhe një sërë vendesh të Azisë Juglindore. Me territoret e saj jashtë shtetit në oqeanin Indian dhe Paqësor, Franca e konsideron veten një fuqi rezidente të Indo-Paqësorit.
“Kina po zgjerohet në Paqësorin Jugor, Franca ka territore të rëndësishme në Paqësorin e Jugut dhe nuk mund të thuash thjesht, “Epo, nuk ka rëndësi, Tajvani është shumë larg nga Paqësori Jugor”, tha June Teufel Dreyer, një. shkencëtar politik në Universitetin e Majamit, në emisionin The Debate të FRANCE 24. “Kina është gjithashtu aktive në Paqësorin Jugor. Pra, ku i thoni Kinës, ‘Ky është vendi për të ndaluar’? Apo përfundoni në histori duke u dukur si Neville Chamberlain?” pyeti ajo, duke iu referuar kryeministrit britanik më të njohur për politikën e tij të jashtme të zbutjes, duke i mundësuar Adolf Hitlerit të zgjeronte territorin gjerman në vitet 1930.
“Marrëzia strategjike”,jo autonomi strategjike
Me interesat e saj strategjike në Indo-Paqësorin dhe “diplomacinë e saj të ekuilibrit”, Franca ka qenë e kujdesshme për t’u zhytur në rivalitetin kino-amerikan dhe ka mbështetur multilateralizmin si kundërpeshë ndaj një polarizimi në rritje në rajon.
Megjithatë, ky pozicion ishte më i lehtë për t’u mbajtur përpara pushtimit rus të Ukrainës në vitin 2022 dhe ndërsa Pekini po i afrohet Moskës. Ndërsa mban një pozicion zyrtarisht “neutral” për luftën në Ukrainë, Pekini ka rritur thirrjet e tij për një rend botëror “multipolar” – një pozicion që i bën jehonë Moskës – në një përpjekje për të kundërshtuar hegjemoninë “unipolare” të Uashingtonit.
Në këtë kontekst, përqendrimi i vazhdueshëm i Macron-it në “autonominë strategjike” duket se po heq një gjethe nga libri diplomatik i presidentit kinez Xi Jinping.
Në fillim të këtij viti, kryediplomati i Kinës, Wang Yi, rrëmbeu pendët në Konferencën e Sigurisë në Mynih, kur ligjëroi një audiencë me liderë kryesisht evropianë rreth imperativave të politikës së jashtme të BE-së – siç e sheh Pekini.
“Ne duhet të mendojmë me qetësi, veçanërisht miqtë tanë në Evropë, rreth … çfarë roli duhet të luajë Evropa për të manifestuar autonominë e saj strategjike,” i tha Wang mbledhjes në Gjermani.
Ekspertët në të dy anët e Atlantikut e kanë kuptuar prej kohësh parimin themelor të politikës së jashtme të Francës për autonominë strategjike. Por ata ishin të indinjuar për kohën e komenteve të fundit të Macron-it, pasi Uashingtoni po investon miliarda në sigurinë evropiane me mbështetjen e tij për Ukrainën dhe kur uniteti perëndimor shihet si veçanërisht i rëndësishëm.
“Macron nuk dëshiron që Evropa të ‘kapëtohet në kriza që nuk janë tonat’, si Tajvani,” tha Ivo Daalder, kreu i Këshillit të Çikagos për Çështjet Globale dhe ish-këshilltar i ish-presidentit amerikan Barack Obama. “Por ai është shumë mirë me mbështetjen në angazhimet e SHBA-së për sigurinë për të adresuar krizat si Ukraina në Evropë. Kjo nuk është ‘autonomi strategjike’. Kjo është marrëzi strategjike, “tha Daalder në një postim në Twitter.
Optika e një parandalimi të dobësuar
Problemi kryesor, sipas shumë ekspertëve, ishte mesazhi i paqartë për parandalimin, një imperativ i politikës së jashtme në epokën e ekspansionizmit rus.
“Me siguri mund të pajtohem se Evropa mund të mos dëshirojë të ndjekë drejtimin e SHBA-së, por ajo që po shoh të cituar është se Franca nuk ka asnjë interes në atë që ndodh me Tajvanin. Dhe ky është një projekt absolutisht i paqëndrueshëm, sepse ky përfundon me dëshirën e kinezëve për të ndryshuar botën dhe kjo sigurisht që do të prekte Francën dhe sigurisht që do të ndikonte në të gjithë Evropën”, tha Teufel Dreyer.
Kina po monitoron nga afër reagimin ndërkombëtar ndaj agresionit të Putinit në Ukrainë me një sy në Tajvan, sipas disa ekspertëve. Komentet e Macron sugjeruan se nëse SHBA do t’i vinte në ndihmë Tajvanit në rast të një pushtimi kinez, Evropa mund të mbetej e pa përfshirë.
“Ajo dobëson parandalimin. Dhe nëse do të kishte një mësim që duhet të kishim mësuar nga Ukraina, është se nuk ia dolëm mbanë të pengonim Putinin”, tha për AFP Antoine Bondaz, nga Fondacioni për Kërkime Strategjike me bazë në Paris.
Në editorialin e saj, Wall Street Journal vuri në dukje se “komentet e padobishme të Macron do të minojnë frenimin e SHBA-së dhe Japonisë kundër Kinës në Paqësorin Perëndimor, ndërsa inkurajojnë politikanët amerikanë që duan të reduktojnë angazhimet e SHBA-së në Evropë për t’i rezistuar më mirë Kinës”.
“Tradhti në kuptimin e parimeve të përbashkëta demokratike”
Ndërsa reagimet e kundërta nga komentet e Macron u përhapën përtej Atlantikut, zyra presidenciale franceze u përpoq të kontrollonte disa dëme, por ajo bëri pak për të përmbajtur polemika.
“Qëndrimi ynë për Tajvanin është konstant. Ne mbështesim status quo-në dhe ruajmë shkëmbimet dhe bashkëpunimin tonë me Tajvanin, i cili është një sistem i njohur demokratik”, u tha gazetarëve të martën një zyrtar presidencial francez.
Por këto sqarime nuk arritën të ndikonin opinionin publik tajvanez. Taipei deri më tani është përmbajtur nga komentimi zyrtar mbi komentet e Macron. Ndërsa vëmendja popullore e Tajvanit ishte e përqendruar në stërvitjet ushtarake kineze, Brian Hioe, redaktori themelues i revistës online New Bloom me bazë në Taipei, pranoi se kishte zhgënjim për komentet e presidentit francez.
“Komentet e Macron shihen si disi dëshpëruese, sepse ajo për të cilën njerëzit shpresojnë janë lidhjet e aleancës ose lidhjet e miqësisë në bazë të vlerave të përbashkëta,” tha Hioe për Debatin e FRANCE 24. “Në Tajvan, po shihet si një tradhti në aspektin e parimeve të përbashkëta demokratike.”
Udhëtimi i Macron në Kinë dhe vizitat e tij të fundit të huaja shihen në disa qarqe franceze si një përpjekje për t’u larguar nga kriza e brendshme që ka përfshirë vendin mbi planin e tij të reformës së pensioneve. Franca ka qenë dëshmitare e grevave të mëdha që nga fillimi i vitit, të cilat arritën kulmin muajin e kaluar pasi qeveria e futi në parlament projektligjin e reformës së pensioneve duke përdorur një masë të diskutueshme ekzekutive.
Por pasditen e së martës, edhe një vizitë e huaj nuk ofroi afat për Macron. Në një teatër në Hagë, ku presidenti francez po mbante një fjalim për sovranitetin evropian, ai u ndërpre nga kërkuesit.
“Ku është demokracia franceze?” bërtiti një protestues ndërsa një tjetër shpalosi një pankartë që e quajti Macron “presidentin e dhunës dhe hipokrizisë”.
Brenda dhe jashtë vendit, Macron do të duhet të zgjedhë fjalët e tij me kujdes pasi planet e tij për Francën ndeshen me opozitën brenda vendit dhe vizioni i tij për politikën e jashtme franceze përballet me skepticizëm jashtë shtetit./france24
/Argumentum.al
