Nga Dragan Šormaz*
“Rusia në Ballkanin Perëndimor ka një potencial destabilizues që shfaqet kryesisht përmes ndikimit të saj mbi rrethet politike të ekstremit të djathtë të lidhura me Kishën Ortodokse Serbe (KOS), përmes të cilave synon të destabilizojë rajonin dhe të pengojë integrimin e tij në BE dhe NATO. Në këto përpjekje, Rusia mundohet të thellojë ndarjet ndëretnike dhe të shkaktojë incidente që do ta çonin rajonin në prag të konflikteve të armatosura, duke e kthyer në situatën e viteve ’90 të shekullit të kaluar”, shkruan ish politikani serb, tashmë ekspert i sigurisë Dragan Šormaz.
Sipas një analize nga eksperti i sigurisë Dragan Šormaz, ndërhyrja e Rusisë synon ta mbajë Ballkanin në një gjendje paqëndrueshmërie të përhershme, duke evokuar spektrin e dhunshëm të viteve 1990. Në artikullin e tij për The Geopost, Šormaz përshkruan se si Kremlini mbështetet në qarqet nacionaliste të lidhura me KOS-in në Serbi për të kryer luftën e tij hibride – nga nxitja e urrejtjes etnike deri te organizimi i provokimeve të fshehta.
Argumentum.al sjell disa nga pika kyçe të kësaj analize;
Shqipëria: Një Model i Rezistencës
Në të kundërt, Shqipëria qëndron si një rast unik i rezistencës. Siç vëren Šormaz, ndikimi i Rusisë në vend është “aktualisht në nivelin më të ulët” për shkak të orientimit të qartë dhe të qëndrueshëm pro-perëndimor të Tiranës. Shqipëria, anëtare e NATO-s që nga viti 2009 dhe kandidate për anëtarësim në BE, ka përparuar me shpejtësi në negociatat me Brukselin – duke tejkaluar progresin shtatëvjeçar të Serbisë në vetëm shtatë muaj.
Kisha Ortodokse Shqiptare, e lidhur me botën ortodokse greke dhe jo me Patriarkatin Ruse, është një faktor tjetër që kufizon pikat e hyrjes fetare dhe kulturore të Moskës. Šormaz argumenton se kjo është “prova më e fortë se Kisha Ruse funksionon si një zgjatim i regjimit kriminal të Kremlinit”.
Edhe në fushën dixhitale, Shqipëria është treguar e qëndrueshme. Megjithëse një sulm i madh kibernetik me origjinë nga Irani shënjestroi vendin pasi mbështeti Ukrainën dhe sanksionet e BE-së kundër Rusisë, ndikimi i drejtpërdrejtë rus ka qenë i papërfillshëm deri më tani. Operacionet e propagandës dhe dezinformimit janë përpjekur të depërtojnë, por me sukses të kufizuar.
“Shqipëria është shembulli më i mirë në Evropën Juglindore që tregon se sa e rëndësishme është të distancohesh nga Moska nëse dëshiron paqe, liri dhe përparim ekonomik – në fakt, është një shembull edhe më i mirë se Kroacia”, shkruan Šormaz.
Kosova: Leva e Moskës mbi Beogradin
Një nga mjetet më strategjike të Rusisë në rajon mbetet statusi i pazgjidhur i Kosovës. Duke kundërshtuar me vendosmëri pavarësinë e Kosovës në OKB, Moska vazhdon të ndikojë në politikën dhe opinionin publik serb. Ndërsa Rusisë i mungon ndikimi i drejtpërdrejtë shoqëror në Kosovë, mbështetja e saj politike për fraksionet ekstremiste serbe në veri e mban rajonin në tension të vazhdueshëm.
Šormaz thekson paralelet e nxjerra nga propaganda ruse midis gjendjes së supozuar të serbëve në Kosovë dhe asaj të rusëve në Donbas – duke thirrur për “denazifikim” dhe duke akuzuar Perëndimin për komplotimin e pushtimit të tokave serbe.
Një zhvillim veçanërisht shqetësues ishte sulmi terrorist i shtatorit 2023 në Banjska, i udhëhequr nga Milan Radoičić, një figurë kontraverse me lidhje të supozuara me qeverinë serbe dhe rrjetet pro-ruse. Ndërsa Šormaz pohon se Rusia ka të ngjarë të ketë luajtur vetëm një rol këshillues, ai sugjeron se operacioni është orkestruar nga Presidenti serb Aleksandar Vuçiç – një pretendim që, thotë ai, pret shqyrtim ligjor në Prishtinë.
Maqedonia e Veriut: Një fushë beteje për ndikim
Përpjekjet e Rusisë në Maqedoninë e Veriut kanë qenë më të dukshme, por në fund të fundit të kufizuara, falë anëtarësimit të vendit në NATO që nga viti 2020 dhe progresit gradual drejt BE-së. Kremlini kundërshtoi fuqimisht Marrëveshjen e Prespës dhe pranimin e Maqedonisë së Veriut në NATO, duke punuar në mënyrë aktive për të minuar këto përpjekje përmes partive pro-ruse dhe dezinformimit.
Sipas Šormaz, një përpjekje e dështuar për grusht shteti në prill 2019, gjatë së cilës kryeministri i atëhershëm Zoran Zaev i shpëtoi mezi vrasjes, mbante gjurmët e inteligjencës ruse dhe serbe. Raportet nga shërbimet e sigurisë maqedonase madje e përmendin Miroslav Lazanskin, një gazetar serb të shndërruar në ambasador në Moskë, si një figurë me interes.
Megjithëse kthimi i fundit politik i partisë pro-ruse VMRO-DPMNE ngre shqetësime, vendi ka forcuar rezistencën e tij ndaj ndikimit rus – si në nivel institucional ashtu edhe shoqëror.
Ndarja e shqiptarëve nga Perëndimi
Në të gjithë rajonin, operacionet ruse përballen me pengesën më të madhe në komunitetet etnike shqiptare, të cilat mbeten kryesisht pro-perëndimore. Nga Tirana në Prishtina e deri në Tetovë, ka pak simpati për narrativat ruse. Megjithatë, Šormaz paralajmëron se Moska nuk është dorëzuar: po bëhen përpjekje për të mbjellë dyshime, për të dobësuar besimin në NATO dhe BE, dhe për t’i portretizuar Shqipërinë dhe Kosovën si kukulla perëndimore.
Megjithatë, Shqipëria mbetet një kundërshembull gjeostrategjik: provë se integrimi euroatlantik, transparenca dhe institucionet e forta civile janë antidoti më i mirë ndaj ndikimit gërryes të Moskës.
*Rreth Autorit:
Dragan Šormaz është politikan dhe analist i çështjeve të sigurisë nga Serbia, i cili ka qenë deputet në Kuvendin Kombëtar të Serbisë në periudhën 2001–2022. Ai është i njohur për qëndrimin e tij në mbështetje të integrimit euroatlantik të vendit.
/Argumentum.al
