Ukraina u bë titujt kryesorë në samitin e BE-së të javës së kaluar në Bruksel, kur statusi i saj si një vend kandidat për në BE u konfirmua nga Këshilli Evropian. Për disa shtete të Ballkanit Perëndimor – shumë prej të cilëve kanë qenë kandidatë në BE për disa kohë – kishte shumë më pak për t’u emocionuar.
Ukraina, së bashku me Moldavinë fqinje, u bë zyrtarisht një kandidate e Bashkimit Evropian më 23 qershor, kur liderët e BE-së njëzëri tundën me kokë përmes rekomandimit të Komisionit Evropian, të bërë javën e kaluar, që dyshja të lejohej të bënte këtë hap të parë drejt anëtarësimit eventual të plotë.
Menjëherë më pas, në një mesazh televiziv për popullin ukrainas, presidenti i vendit, Volodymyr Zelensky, e krahasoi vendimin e BE-së me momente të tjera historike në historinë e Ukrainës dhe tha se rruga e vendit drejt BE-së ishte “e pakthyeshme”.
Sado e pakthyeshme të jetë, rruga e Ukrainës drejt anëtarësimit të plotë ka të ngjarë të jetë shumë e ngadaltë.
Vendimi për t’i dhënë statusin e kandidatit është një goditje e mirëpritur dhe një nxitje morale për një vend që aktualisht po lufton kundër një pushtimi brutal rus, por ai duhet të presë pak favore nga BE që këtu e tutje.
“[Ukraina dhe Moldavia] kanë shumë punë për të bërë përpara se të kalojnë në fazën tjetër të procesit të pranimit,” tha presidentja e Komisionit Ursula von der Leyen menjëherë pas vendimit të Këshillit Evropian.
Ajo “fazë tjetër” është fillimi i bisedimeve të anëtarësimit: vendet që dëshirojnë të anëtarësohen në BE duhet t’i sjellin ligjet dhe rregulloret e tyre në përputhje me standardet e bllokut, të arritura nga negociatat në 35 kapituj politikash, duke filluar nga lëvizja e lirë e punëtorëve te taksat dhe bujqësia. dhe politika ekonomike.
Bisedimet kërkojnë vite për t’u përfunduar, megjithëse siç do të dëshmojnë disa vende të Ballkanit Perëndimor, edhe fillimi i tyre rezulton i vështirë.
Shqipëria ka statusin e kandidatit që nga viti 2014, ndërsa Maqedonia e Veriut ka qenë një kandidate në BE që nga viti 2005. Asnjëra nuk ka filluar ende bisedimet e anëtarësimit për shkak të një vetoje bullgare që prek të dyja vendet (përpjekjet për anëtarësim të dyshes janë të binjakëzuara). Sofja dëshiron që Shkupi të bëjë ndryshime në kushtetutën e tij që do të mbronte të drejtat e pakicës bullgare që jeton në Maqedoninë e Veriut përpara se të hiqet vetoja.
“Antidepresantë”
Edi Rama, kryeministri i Shqipërisë, i tha France 24 këtë fundjavë se, “statusi i kandidatit në BE është një lloj pilula kundër depresionit për të rritur moralin e vendeve”.
Rama është bërë gjithnjë e më i frustruar nga mungesa e progresit në ofertën e anëtarësimit të vendit të tij në BE, duke kërcënuar fillimisht të bojkotojë një samit BE-Ballkani Perëndimor javën e kaluar, të mbajtur në margjinat e takimit të Këshillit Evropian.
Pasi mori pjesë me ngurrim, Rama ishte gjithsesi i pafalshëm në kritikat e tij ndaj liderëve të BE-së. Në një konferencë të gjallë për shtyp ai kritikoi jo vetëm vonesën në fillimin e bisedimeve të anëtarësimit në Shqipëri dhe Maqedoninë e Veriut, por edhe dështimin e BE-së për të hequr kërkesat e vizave për qytetarët e Kosovës që udhëtojnë në bllok, dhe refuzimin e saj për t’i ofruar Bosnjë dhe Hercegovinës statusin e kandidatit. .
Sipas Branimir Jovanoviç, një ekonomist në Institutin e Studimeve Ekonomike Ndërkombëtare të Vjenës (wiiw) dhe autor kryesor i një studimi të ri mbi temën e marrëdhënieve BE-Ballkani Perëndimor, “gjërat nuk mund të vazhdojnë ashtu siç janë”.
“Politikat e mëparshme të BE-së kanë dështuar në avancimin e integrimit ekonomik rajonal, kanë çuar në pak progres drejt anëtarësimit në BE, kanë dështuar në përshpejtimin e konvergjencës ekonomike dhe kanë shkaktuar zhgënjim të madh në rajon,” thotë ai.
Mësime nga EQL
Studimi i Wiiw dhe Fondacioni Bertelsmann shikon se si duhet të duket një strategji e re e BE-së për Ballkanin Perëndimor dhe çfarë mësimesh mund të nxirren nga raundet e mëparshme të zgjerimit me vendet anëtare të BE-së nga Evropa Qendrore dhe Lindore (BE-EQL).
Ai konstaton se anëtarësimi në BE i vendeve të BE-EQL ka rritur tregtinë në mallra dhe shërbime
ndërmjet këtyre vendeve me 50 për qind dhe se arsyeja kryesore për këtë ishte rritja e madhe e të ardhurave në vitet pas anëtarësimit në BE.
Për shembull, PBB-ja për frymë e matur në barazinë e fuqisë blerëse u rrit masivisht në katër vendet e Vishegradit – Çeki (29 përqind), Hungari (19 përqind), Poloni (32 përqind) dhe Sllovaki (44 përqind) – midis 2004 dhe 2007, si dhe në vendet e tjera të Evropës Qendrore dhe Lindore që iu bashkuan BE-së.
Këto të ardhura më të larta çuan në rritjen e kërkesës për produkte nga rajoni dhe në këtë mënyrë edhe në një rritje të furnizimeve, duke intensifikuar integrimin ekonomik të këtyre vendeve.
Transfertat nga buxheti i BE-së për anëtarët e rinj rezultuan të jenë faktori kryesor që nxit rritjen
të ardhurat në këto vende. Një dyfishim i fondeve vjetore të BE-së nga një për qind e PBB-së në dy për qind çoi në një rritje mesatare të PBB-së prej jo më pak se 14 për qind në vendet BE-EQL.
Për më tepër, shpenzimet më të larta të qeverisë, investimet e huaja direkte më të larta, stabiliteti më i madh politik dhe institucionet më të mira gjithashtu nxitën performancën ekonomike dhe ka të ngjarë t’i atribuohen pjesërisht anëtarësimit të këtyre vendeve në BE.
“Implikimet e këtyre gjetjeve për shtetet e Ballkanit Perëndimor janë të dukshme,” thotë Jovanoviç. “The
mënyra më e mirë për të përmirësuar bashkëpunimin rajonal në rajon është të ketë politika që synojnë rritjen e të ardhurave. Mënyra më efektive për BE-në për ta arritur këtë do të ishin transferta më të larta nga buxheti i BE-së në
këto shtete.”
Akses direkt në buxhetin e BE-së
Prandaj, studimi argumenton për akses të plotë dhe të drejtpërdrejtë në buxhetin e BE-së për shtetet e Ballkanit Perëndimor
edhe para anëtarësimit në BE. Transfertat më të larta duhet të lidhen me kushte strikte për institucionale
reforma, sepse fonde shtesë mund të absorbohen vetëm me institucione dhe qeverisje më të mirë.
“Kostot për anëtarët ekzistues të BE-së do të ishin të papërfillshme, nën 0.05 për qind të PBB-së për të gjitha vendet, por përfitimet për Ballkanin Perëndimor do të ishin të mëdha,” llogarit Jovanoviç.
Krahasuar me fluksin e fondeve nga fondi i rindërtimit Covid-19 NextGenerationEU në
shtetet anëtare nga Evropa Qendrore dhe Lindore, plani ekonomik dhe investues i BE-së për
Ballkani Perëndimor i paraqitur vjeshtën e kaluar duket mjaft i vogël.
Shuma prej nëntë miliardë eurosh e parashikuar në plan, në terma vjetorë, është e barabartë me vetëm një për qind të PBB-së së rajonit. Në të kundërt, anëtarët e BE-së nga rajoni i EQL-së do të marrin para që arrijnë në tre-pesë për qind të PBB-së së tyre çdo vit nga fondi i rindërtimit Covid-19.
“Kjo do të thotë se ekziston rreziku që vendet e Ballkanit Perëndimor të bien edhe më tej
prapa ekonomikisht krahasuar me rajonin BE-EQL,” frikësohet Jovanoviç.
Aq më tepër arsyeja që ai dhe bashkëautorët e studimit të kërkojnë akses të plotë në buxhetin e BE-së për shtetet e Ballkanit Perëndimor, ndonëse në kushte të rrepta reforme.
Anëtarësimi duhet të mbetet prioritet
Megjithatë, një hap i tillë integrimi përpara anëtarësimit të plotë në asnjë mënyrë nuk duhet të zëvendësojë apo dëmtojë perspektivën e anëtarësimit në BE për Ballkanin Perëndimor.
Përkundrazi, anëtarësimi i Shqipërisë, Bosnjë-Hercegovinës, Kosovës, Malit të Zi, Maqedonisë së Veriut dhe Serbisë në Bashkimin Evropian duhet të jetë një prioritet kryesor, paralajmëron studimi.
“Përndryshe, ekziston rreziku që zhgënjimi në këto vende të rritet edhe më shumë dhe se dera do t’i hapet përpjekjeve të Rusisë për të ndikuar në to,” argumenton Jovanoviç.
“Lufta e Ukrainës na ka treguar se ku të çon kjo. Ekziston rreziku që fuqia e madhe e Vladimir Putinit
fantazitë do ta kthejnë edhe një herë Ballkanin Perëndimor në një fuçi baruti nëse nuk i ankorojmë përfundimisht
fort në Evropë”.
/Argumentum.al