Komisioni Evropian ka publikuar raportin “screening” për Shqipërinë, një vit pas hapjes së negociatave Shqipëri-Bashkimi Evropian dhe përfundimit të raundit të parë të takimeve.
Në raport është evidentuar rrugëtimi i Shqipërisë drejt BE-së, problematikat kryesore në vend, por edhe arritjet në reforma kyçe.
Raporti screening i Komisionit Evropian po ashtu paraqet paraqitur rekomandimet për hapat pasardhës që duhen ndërmarrë në kuadër të procesit të negociatave për anëtarësim.
Raporti nis me gjetjen se Shqipëria ka vendosur në rendin e saj kushtetues themelet e një shteti demokratik dhe po ndjek konsolidimin e institucioneve të saj demokratike, ndërsa më pas ndalet tek zgjedhjet dhe financimi i fushatave.
“Kuadri ligjor dhe institucional lejon një proces zgjedhor demokratik. Nevojiten përpjekje të mëtejshme për të adresuar disa paqartësi ligjore dhe mospërputhje të theksuara nga OSBE/ODIHR-i, si dhe rekomandime të tjera të përbashkëta të OSBE/ODIHR-it dhe Komisionit të Venecias. Legjislacioni për mediat në fushatat zgjedhore, veçanërisht për dezinformimin dhe platformat online duhet të forcohet më tej. Për financimin e partive politike dhe fushatave zgjedhore, rishikimi i kuadrit legjislativ parashikon më shumë transparencë, por kapacitetet zbatuese duhet të konsolidohen”, thuhet në raport.
Në përmbledhjen e gjetjeve për gjyqësorin KE del në përfundimin se Shqipëria është e përgatitur në mënyrë të moderuar për funksionimin e gjyqësorit.
“Kuadri legjislativ dhe institucional i Shqipërisë ka një nivel të lartë përputhshmërie me Legjislacionin e BE-së dhe standardet evropiane. Megjithatë, Shqipëria duhet të konsolidojë dhe thellojë më tej zbatimin e kuadrit ligjor dhe institucional të reformuar, veçanërisht në lidhje me forcimin e mëtejshëm të pavarësisë së gjyqtarëve dhe të sistemit gjyqësor dhe prokurorial, konsolidimin e llogaridhënies dhe integritetit në të gjitha nivelet, aksesin dhe cilësinë e drejtësisë si dhe ofrimit efikas të drejtësisë”, thuhet në raport.
Duke vijuar me luftën kundër korrupsionit, raporti del në përfundimin se Shqipëria ka nivel përgatitjeje në luftën kundër korrupsionit.
“Kuadri legjislativ dhe institucional i Shqipërisë për anti-korrupsionin është pjesërisht në përputhje me Legjislacionin e BE-së. Korrupsioni është i përhapur në shumicën e fushave të jetës publike dhe të biznesit duke përfshirë të gjitha degët e qeverisjes qendrore dhe vendore dhe institucionet dhe mbetet një zonë me shqetësim serioz. Në përgjithësi, masat kundër korrupsionit kanë një ndikim të kufizuar në sektorët veçanërisht të cenueshëm”, thuhet në raport.
Raporti i KE jep edhe rekomandimet.
“Shqipëria duhet të trajtojë kompleksitetin e lartë të kuadrit të parandalimit të korrupsionit dhe të sigurojë efikasitetin e tij veçanërisht në sektorët e rrezikut si prona, prokurimi publik dhe financat publike. Për sa i përket zbatimit, Shqipëria duhet të bëjë përparim vendimtar drejt zgjidhjes së problemit të mosndëshkueshmërisë dhe natyrës së përgjithësuar dhe të përhapur të korrupsionit, konsolidimit të kapaciteteve operacionale dhe njerëzore të SPAK-ut dhe gjykatave të SPAK-ut si dhe drejt krijimit të një historie solide në shtypjen sistematike të korrupsionit, veçanërisht. në nivel të lartë, duke përfshirë konfiskimin përfundimtar të aseteve. Shqipëria duhet të trajtojë në mënyrë sistematike dhe efektive rekomandimet e Grupit të Shteteve të Këshillit të Evropës kundër Korrupsionit (GRECO)”, vijon raporti.
Raporti prek gjerësisht përpjekjet për reformimin e administratës publike.
“Shqipëria është mesatarisht e përgatitur në kuadrin e saj strategjik për reformën e administratës publike. Shqipëria duhet të zhvillojë dhe miratojë në kohë kuadrin e saj të ri strategjik për të siguruar vazhdimësinë e reformave. Duhet të sigurohet konsekuenca e përgjithshme dhe qëndrueshmëria financiare e strategjisë. Sistemi i koordinimit të politikave për zbatimin e reformave mbetet kompleks dhe koordinimi dhe drejtimi politik për zbatimin dhe monitorimin e reformave duhet të rritet”, thuhet në raport.
“Shqipëria është mesatarisht e përgatitur për shërbimin e saj publik dhe zhvillimin e burimeve njerëzore. Kuadri rregullator i shërbimit civil nuk është gjithëpërfshirës dhe ka boshllëqe legjislative, duke përfshirë mungesën e një politike shpërblimi dhe mungesën e një klasifikimi të harmonizuar të vendeve të punës. Dispozitat për rekrutimin dhe promovimin e bazuar në merita ekzistojnë, por duhet të zbatohen në mënyrë të vazhdueshme në të gjitha nivelet në praktikë”, vijon raporti.
Raporti vë në dukje se, Shqipëria është mesatarisht e përgatitur për sistemin e saj të ofrimit të shërbimeve.
“Dixhitalizimi i ofrimit të shërbimeve publike dixhitale është përmirësuar ndjeshëm, por duhet të garantohet aksesi ndaj shërbimeve administrative për të gjithë qytetarët dhe bizneset dhe trajtimi i barabartë për të gjithë”, thuhet në raport.
Në lidhje me financat, raporti del në përfundimin se Shqipëria është mesatarisht e përgatitur për sistemin e saj të menaxhimit të financave publike.
“Shqipëria ka një kuadër të mirë-krijuar për menaxhimin e financave publike. Megjithatë, ka nevojë për përmirësimin e mëtejshëm të kuadrit buxhetor afatmesëm dhe rritjen e kapaciteteve institucionale për monitorimin e rreziqeve fiskale dhe menaxhimin e investimeve publike”, vijon raporti.
Ndërkaq, KE thekson se kuadri ligjor dhe institucional i Shqipërisë është pjesërisht i përafruar me legjislacionin e BE-së dhe standardet evropiane për të drejtat themelore.
“Zbatimi duhet të forcohet për të garantuar gëzimin e plotë të të drejtave të njeriut në praktikë, veçanërisht në lidhje me forcimin e kapaciteteve të institucioneve të pavarura të të drejtave themelore, mbrojtjen e të dhënave personale dhe lirinë e shprehjes, barazinë gjinore dhe mosdiskriminimin, të drejtat e fëmijës , të drejtat e personave me aftësi të kufizuara, si dhe përfundimin e proceseve kalimtare në fushën e të drejtave pronësore dhe sigurimin e mbrojtjes së personave që u përkasin pakicave”, thuhet në raport.
“Kuadri ligjor dhe institucional nuk është në përputhje me legjislacionin e BE-së lidhur me të drejtat e qytetarëve të BE-së. Shqipëria duhet të sigurojë përafrimin e plotë të kuadrit të saj legjislativ me legjislacionin e BE-së për të garantuar gëzimin e plotë të të gjitha të drejtave të shtetësisë së BE-së pas anëtarësimit. Shqipëria duhet të përmbahet nga zhvillimi dhe zbatimi i një skeme investitor -qytetari”, thekson raporti.
Raporti ndalet tek lufta ndaj kriminalitetit.
“Shqipëria ka përgatitje në luftën kundër krimit të organizuar. Bashkëpunimi për zbatimin e ligjit me shtetet anëtare të BE-së, EUROPOL dhe EUROJUST, si dhe një përfshirje shumë aktive në EMPACT, po japin rezultate pozitive. Nevojiten përpjekje të mëtejshme për të konsoliduar historikun e hetimeve, ndjekjeve penale, dënimeve përfundimtare dhe sekuestrimin dhe konfiskimin e aseteve të lidhura me krimin e organizuar.
Autoritetet e zbatimit të ligjit kanë një nivel të mirë bashkëpunimi me homologët e tyre në shtetet anëtare të BE-së. Shqipëria duhet të miratojë një kuadër strategjik gjithëpërfshirës në fushën e drogës dhe të forcojë dhe funksionalizojë kuadrin e saj institucional, në veçanti duke krijuar një Observator Kombëtar të Drogave dhe një sistem kombëtar operacional të paralajmërimit të hershëm për shkëmbimin e informacionit në lidhje me substancat psikoaktive vdekjeprurëse. Shqipëria duhet të zhvillojë një histori solide të konfiskimeve të drogës dhe shkatërrimit dhe konfiskimit të aseteve përkatëse”, vijon raporti.
Sipas raportit, bashkëpunimi rajonal dhe shkëmbimi i informacionit delikat me Europolin dhe Shtetet Anëtare është i kënaqshëm, por nevojitet punë e mëtejshme për të trajtuar financimin e terrorizmit dhe pastrimin e parave dhe materialet me përmbajtje terroriste në internet.
“Shqipëria duhet të rrisë kapacitetin e saj administrativ për të përmbushur kërkesat e BE-së për bashkëpunimin gjyqësor në çështjet penale, civile dhe tregtare. Bashkëpunimi me Shtetet Anëtare dhe Frontex për operacionet e ripranimit dhe kthimit është shumë i mirë. Shqipëria duhet të sigurojë kapacitete të përshtatshme pritjeje dhe emergjence. Shqipëria duhet të zbatojë procedurat e kthimit në përputhje me ligjin për të huajt dhe në përputhje me legjislacionin e BE-së. Vazhdon bashkëpunimi me EUAA për forcimin e sistemit kombëtar të azilit dhe pritjes. Mbetet për t’u arritur një zbatim efektiv dhe cilësor i ligjit për azilin që kërkon kapacitete administrative shtesë. Referimet në procedurën e azilit duhet të zbatohen në mënyrë sistematike”, thuhet në raport.
“Politika e vizave e Shqipërisë duhet të përafrohet plotësisht me atë të BE-së. Numri i shtetasve shqiptarë që paraqesin kërkesa për azil në shtetet anëtare të BE-së kërkon ende përpjekje të vazhdueshme dhe të qëndrueshme. Bashkëpunimi operacional me Frontex është i mirë dhe duhet të vazhdojë të zhvillohet. Duhet të trajtohet qarkullimi i lartë i oficerëve në kufi”, vijon raporti.
Raporti i KE vëren se, Shqipëria është mes një niveli të moderuar dhe të mirë përgatitjeje për t’u bërë një ekonomi tregu funksionale.
“Vazhdon të ketë një konsensus të gjerë të brendshëm mbi bazat e politikës ekonomike, duke përfshirë një rol të kufizuar të shtetit në ekonomi dhe një angazhim politik për liberalizimin e tregut. Hapësira fiskale dhe qëndrueshmëria e borxhit u përmirësuan mesatarisht, por raporti i të ardhurave tatimore mbeti nën potencial dhe kufizon krijimin e hapësirës së mjaftueshme fiskale për përballimin e goditjeve të brendshme dhe të jashtme dhe për financimin e investimeve që rrisin produktivitetin. Siguria e dobët ligjore, niveli i lartë i aktivitetit ekonomik informal (pavarësisht disa përparimeve në këtë drejtim gjatë dy viteve të fundit), niveli i ulët i zhvillimit të sektorit financiar dhe vështirësitë me regjistrimin e titujve të tokës vazhdojnë të kufizojnë funksionimin efektiv të ekonomisë së tregut, e cila reflektohet në konvergjencë të ngadaltë dhe rritje nën potencial. Shqipëria dorëzon Programin e saj të Reformës Ekonomike (ERP) rregullisht dhe në kohë Komisionit Evropian dhe autoritetet kanë mbetur të përkushtuara ndaj politikave të orientuara nga stabiliteti bazuar në një përzierje të gjerë politikash të përshtatshme gjatë dekadës së fundit. Pati vetëm një ndjekje të pjesshme të rekomandimeve të politikave të BE-së të përcaktuara në paketat e njëpasnjëshme të zgjerimit dhe të udhëzimeve të politikave të miratuara bashkërisht në kontekstin e ushtrimit të ERP-së. Shqipëria duhet të përshpejtojë zbatimin e udhëzimeve të politikave të miratuara bashkërisht në Dialogun Ekonomik dhe Financiar vjetor midis BE-së me vendet e Ballkanit Perëndimor dhe Turqisë, bazuar në vlerësimin e Komisionit për Programet e Reformës Ekonomike”, thuhet në raport.
Raporti del në përfundimin se, Shqipëria ka arritur përgatitjeje në kapacitetin e saj për të përballuar presionin konkurrues dhe forcat e tregut brenda Bashkimit.
“Infrastruktura e energjisë dhe transportit të Shqipërisë, dixhitalizimi i ekonomisë dhe rezultatet e arsimit janë përmirësuar shumë, por mbeten boshllëqe të konsiderueshme në nivelet rajonale dhe evropiane, edhe në lidhje me kushtet për një zhvillim ekonomik gjithëpërfshirës dhe të balancuar. Investimet në të gjitha fushat e infrastrukturës fizike duhet të vazhdojnë në një nivel të lartë, të plotësuar me përmirësimin e menaxhimit të investimeve publike dhe reformave të qeverisjes”, thuhet në raport.
“Konkurrueshmëria e Shqipërisë vazhdon të pengohet nga mungesa e njohurive sipërmarrëse dhe teknologjike, nevojat e paplotësuara për investime në zhvillimin njerëzor dhe shpenzimet e ulëta të vazhdueshme për Kërkim dhe Zhvillim. Kalimi në një ekonomi me produktivitet më të lartë do të kërkojë cilësi dhe nivele më të larta të rezultateve të arsimit, si dhe stimuj për të investuar në kërkime”, vijon raporti.
“Rritja e mbulimit dhe përshtatshmërisë së mbrojtjes sociale dhe sigurimeve shëndetësore është e nevojshme për të reduktuar përqindjen e popullsisë në rrezik të varfërisë, për të mundësuar një zhvillim ekonomik gjithëpërfshirës dhe të balancuar social duke ngushtuar hendekun në standardet e jetesës në rajon. Trajtimi i këtyre çështjeve me reforma të përshpejtuara dhe efikase të mbështetura nga më shumë vëmendje politike dhe nivele më të larta të financimit publik se në të kaluarën mund të rrisë produktivitetin, të zgjerojë diversifikimin e kufizuar të prodhimit dhe eksporteve dhe të çlirojë potencialin e rritjes së Shqipërisë. Shqipëria duhet të përshpejtojë zbatimin e udhëzimeve të politikave të miratuara bashkërisht në Dialogun Ekonomik dhe Financiar vjetor ndërmjet BE-së me Ballkanin Perëndimor dhe Turqinë, bazuar në vlerësimin e Komisionit për Programet e Reformës Ekonomike”, theksohet në raport.
Sa i takon kuadrit të përgjithshëm për prokurimet publike, KE del në përfundimin se kuadri ligjor në sektorin klasik dhe atë të shërbimeve publike ka një nivel të lartë përputhshmërie me legjislacionin e BE-së.
“Shqipëria duhet të rishikojë ende kufijtë për kontratat e furnizimeve dhe shërbimeve për të harmonizuar periudhat minimale të aplikuara në procedurat e prokurimit, si dhe afatet për paraqitjen e ankesave, me Direktivat e BE-së për Prokurimin Publik. Në fushën e koncesioneve, Shqipëria është pjesërisht e përafruar me legjislacionin e BE-së. Përafrimi i mëtejshëm është i nevojshëm për të adresuar ndër të tjera çështje të tilla si propozime të pakërkuara, rrezikun operativ, fushëveprimi legjislativ. Legjislacioni për prokurimin publik ka një nivel të lartë përafrimi me legjislacionin e BE-së në fushën e prokurimit të mbrojtjes. Shqipëria është mesatarisht e përgatitur përsa i përket kapacitetit të zbatimit dhe të zbatimit. Në përgjithësi, sistemi i prokurimit publik vë më shumë theks në transparencën, integritetin dhe konkurrencën në operacionet e prokurimit sesa në efikasitetin. Për të përmirësuar më tej funksionimin e sistemit të prokurimit publik në Shqipëri, duhet të forcohet mbështetja për autoritetet kontraktore”, vijon raporti.
KE thekson se, Shqipëria ka një nivel të lartë përputhshmërie me Direktivën e Mjeteve juridike.
“Zbatimi i sistemit gjithëpërfshirës të menaxhimit të ankesave elektronike për paraqitjen dhe menaxhimin elektronik të rasteve ka siguruar një nivel të lartë transparence dhe ka përmirësuar përpunimin në kohë të ankesave. Kapaciteti për t’u marrë me një numër të madh ankesash duhet të përmirësohet më tej”, thekson raporti.
Sa i takon luftës kundër korrupsionit në prokurimet publike, raporti thekson se Shqipëria ka krijuar një kuadër ligjor dhe strategjik për të luftuar korrupsionin në sektorin e prokurimit publik.
“Vendi duhet të fokusohet në forcimin e mëtejshëm të funksionimit të sistemit të përgjithshëm për të rritur konkurrencën, pajtueshmërinë dhe profesionalizimin. Autoritetet kontraktore kanë nevojë për më shumë kapacitete për të menaxhuar në mënyrë efektive proceset e prokurimit publik; Një sistem transparent dhe efektiv i prokurimit publik është thelbësor për të zbutur rreziqet e korrupsionit në këtë fushë”, thuhet në raport.
