Në kulmin e protestave masive kundër Qeverisë së Serbisë dhe kërkesave të qytetarëve për zgjedhje të parakohshme, presidenti serb, Aleksandar Vuçiq, iu drejtua sërish Rusisë.
Vuçiq, më 30 qershor, falënderoi “miqtë rusë” – siç e quajti ai udhëheqjen e Moskës – për “mirëkuptimin”.
Kjo ishte përgjigjja e tij ndaj deklaratës së ministrit të Jashtëm rus, Sergej Lavrov, i cili tha se Moska është e interesuar që trazirat në Serbi të zgjidhen “në përputhje me Kushtetutën dhe ligjet”.
Por, po atë ditë, Aleksandar Dugin, ideolog i njohur i Kremlinit, dhe njeri i afërt me presidentin Vladimir Putin, deklaroi se populli në Serbi “nuk e do më Vuçiqin”.
“Serbët duan që Vuçiq të mos jetë më. Dhe kjo është e vërtetë. Të gjithë serbët e duan këtë”, tha Dugin për median shtetërore ruse, Sputnik.
Këto mesazhe kontradiktore nga Moska vijnë shtatë ditë pasi Shërbimi i Inteligjencës së Jashtme të Rusisë publikoi një deklaratë ku pretendohej se Serbia, përmes kanaleve të ndërmjetme, po eksporton armë për Ukrainën – vend ndaj të cilit Rusia nisi pushtimin në shkurt të vitit 2022.
A po prishet miqësia?
Ivana Stradner, analiste e Fondacionit për Mbrojtjen e Demokracisë në Uashington, nuk beson se po ndodh ndonjë prishje e raporteve mes Vuçiqit dhe Rusisë.
Sipas saj, Kremlini e mbështet Vuçiqin, sepse “mund ta kontrollojë”.
“Moskës nuk i intereson një qeveri demokratike dhe e paparashikueshme në Serbi”, tha Stradner për Radion Evropa e Lirë (REL).
Ajo shtoi se Rusia historikisht ka promovuar autokracinë, dhe po përdor të njëjtat taktika në Serbi si në Gjeorgji.
Në deklaratën e tij, Lavrov paralajmëroi edhe për mundësinë e një “revolucioni me ngjyra” në Serbi, duke akuzuar shtetet perëndimore se “zakonisht përpiqen të shfrytëzojnë situata të brendshme për të promovuar interesat e tyre, në dëm të partnerëve të tjerë”.
“Shpresojmë që këtë herë nuk do të përfshihen në revolucione me ngjyra”, tha Lavrov, duke përdorur termin që Kremlini e lidh me përmbysjen e regjimeve autoritare përmes lëvizjeve qytetare të mbështetura nga jashtë.
Vuçiq, prej fillimit të protestave, pretendon po të njëjtën gjë – se në Serbi po tentohet një “revolucion me ngjyra”.
Lavdërime në kohë krize
Deklaratat e ndërsjella mes Moskës dhe Beogradit u dhanë në një ditë kur në mbarë Serbinë u organizuan bllokada masive të rrugëve, si formë e mosbindjes civile.
Ky ishte reagim ndaj arrestimeve, pas përplasjes mes policisë dhe protestuesve, më 28 qershor në Beograd, gjatë protestave të paralajmëruara si nga përkrahësit, ashtu edhe nga kundërshtarët e Qeverisë.
Policia iu përgjigj protestuesve me arrestime dhe shpërbërje të bllokadave, ndërsa protestuesit e akuzuan atë për përdorim të dhunës së tepruar. Ata kërkojnë zgjedhje të parakohshme parlamentare, kërkesë që Qeveria e refuzon.
“Masat represive të kësaj qeverie më kujtojnë Moskën para një dekade gjatë protestave atje. Është manual i regjimeve autoritare”, vlerëson Ivana Stradner.
Vuçiq, duke mbrojtur veprimet e policisë, përdori të njëjtën frazë si Lavrov – “në përputhje me Kushtetutën dhe ligjin” – duke i cilësuar aksionet e policisë si “plotësisht profesionale”.
“Unë nuk do të befasohesha nëse Rusia forcon aktivitetet e saj të inteligjencës dhe rrit mbështetjen për qeverinë në Serbi”, paralajmëroi Stradner për REL-in.
“Kërkimfalja” e Vuçiqit ndaj Moskës
Sipas Andrey Sharyt, drejtor i Shërbimit rus të Radios Evropa e Lirë, falënderimet e Vuçiqit ndaj Lavrovit dhe Moskës janë në fakt “një formë faljeje dhe servilizmi ndaj Kremlinit”.
Ai kujton se këto falënderime erdhën pasi shërbimi rus i inteligjencës publikoi raportin se Serbia po dërgon armë në Ukrainë përmes ndërmjetësve – pretendime që Kremlini i përdori për të qortuar Beogradin.
Fillimisht, Vuçiq mohoi këto akuza, por më vonë pranoi se nuk mund të kontrollojë se ku përfundon municioni. Më 23 qershor, Serbia njoftoi pezullimin e eksportit të armëve.
Krahas Lavrovit dhe “miqve rusë”, Vuçiq falënderoi edhe “analistët e rrallë të paanshëm rusë”.
Por, njëri prej tyre, Aleksandar Dugin, i njohur për lidhjet e tij me Kremlinin, e kritikoi ashpër.
“Legjitimiteti i Vuçiqit ka marrë fund”, tha Dugin për Sputnik-un, duke shtuar se “të gjithë serbët duan largimin e tij”.
Sipas tij, Vuçiqin sot e mbështet vetëm shteti, ndërsa “mbështetja nga populli është zero”.
Dugin përdori gjithashtu termin “revolucion me ngjyra”, duke thënë se “vetëm ata që kanë frikë nga një revolucion i tillë nuk po marrin pjesë në protesta”. Sipas tij, “për Vuçiqin ka ardhur fundi”.
Stradner thotë se komenteve të Duginit “nuk u duhet dhënë shumë rëndësi”, pasi ai nuk ka aq ndikim te Putin sa mendohet.
Por, drejtori i Shërbimit rus të REL-it, Shary, mendon se deklaratat e Duginit janë më të rëndësishme sesa ato publike të Lavrovit.
“Kremlini e përdor Duginin sa herë që dëshiron të dërgojë një mesazh nga krahu i djathtë që zyrtarisht nuk mund ta thotë vetë. Lavrov nuk do ta thoshte kurrë publikisht këtë”, thotë ai.
Sipas Sharyt, fakti që Dugin foli për një media të kontrolluar direkt nga Kremlini, nuk është rastësi.
“Kjo tregon se Dugin mori leje, sinjal nga Moska, për ta thënë këtë. Është mënyra se si Kremlini i bën presion Vuçiqit”, thotë ai.
Dhe, shton se, nëse Vuçiq nuk e kupton mesazhin, presioni mund të rritet.
“Sot e thotë Dugin, nesër mund ta thotë një analist tjetër. Pasnesër mund të bëhet qëndrimi zyrtar i Moskës. Dhe, kjo për Vuçiqin, që përpiqet të balancojë mes Evropës dhe Rusisë, është serioze”, vlerëson Shary.
Stradner thotë se politika e balancimit që ndjek Vuçiq “nuk është diçka që Moska dëshiron ta tolerojë, për dallim nga Brukseli”.
Ajo kujton varësinë e Serbisë nga gazi dhe nafta ruse.
Teksa Serbia po përpiqet të shtyjë vendosjen e sanksioneve amerikane ndaj Industrisë së Naftës së Serbisë, shumica e së cilës është në pronësi ruse, ajo po zhvillon bisedime me Moskën për një marrëveshje të re për furnizimin me gaz.
“Putinit mund t’i pengojë eksporti i armëve për Ukrainën, por nëse Rusia humb tregun e gazit, humb edhe ndikimin. Prandaj po dërgojnë mesazhe”, vlerëson ajo.
Telegram-i, mjeti i propagandës
Sipas Sharyt, një tjetër mjet për përhapjen e propagandës ruse është rrjeti social Telegram, ku janë aktive qindra kanale proruse në Serbi, disa me dhjetëra mijëra ndjekës.
Në ditët e fundit, disa prej tyre raportuan për bllokadat e rrugëve në Beograd dhe qytete të tjera, shpesh vetëm me vendndodhjen, pa shumë informacion tjetër.
Ndërkohë, kanale të tjera në Telegram shprehnin mbështetje për Vuçiqin, por kishte edhe kritikë ndaj tij nga mercenarë prorusë që luftojnë në Ukrainë, përfshirë Dejan Beriqin, një snajper serb i dënuar për pjesëmarrje në luftëra të huaja.
Beriq e kritikoi hapur Vuçiqin për takimin me presidentin ukrainas, Volodymyr Zelensky, dhe për akuzat mbi eksportin e municioneve në Kiev.
“Qeveria ruse dhe Putini po përdorin Telegram-in për propagandë, pasi platformat tjera i kanë humbur për shkak të sanksioneve”, thotë Shary.
Ai thekson se kanalet jozyrtare janë mënyra se si Kremlini i dërgon mesazhe Beogradit që “të ketë kujdes çfarë bën”.
“Fitore” ndaj “revolucionit me ngjyra”
Vuçiq prej muajsh thotë se ka “mundur revolucionin me ngjyra” dhe refuzon t’i përmbushë kërkesat e protestuesve, të cilat u përhapën pas tragjedisë në Novi Sad, ku 16 persona humbën jetën nga shembja e çatisë së stacionit të trenit.
Protestuesit e lidhën tragjedinë me korrupsionin në projektin e rikonstruksionit të stacionit, të cilin Qeveria e kishte promovuar si sukses.
Më 30 qershor, Vuçiq tha se pushteti fitohet në zgjedhje, “kur t’i shpallin organet kompetente, e jo kur kërkon një bandë huliganësh”.
“Ne do ta mbrojmë rendin në vend. Faleminderit miqve rusë për mirëkuptimin dhe për vëmendjen ndaj asaj që po ndodh në Serbi”, tha Vuçiq.
“Por, dua t’u them atyre dhe të gjithëve: sado që të organizojnë dhe paguajnë… kjo ka përfunduar. Dua t’i informoj se Serbia ka fituar dhe mezi pres të vazhdoj bashkëpunimin me Federatën Ruse”, përfundoi Vuçiq./REL
