Instituti Ndërkombëtar për Lindjen e Mesme dhe Studimet e Ballkanit (IFIMES) [1] nga Ljubljana, Sllovenia, rregullisht analizon zhvillimet në Lindjen e Mesme dhe Ballkanin. Në prag të Samitit të Sofjes të organizuar në kuadër të Procesit të Berlinit, i cili zhvillohet sot më 10 nëntor 2020, IFIMES risjell fragmente më të rëndësishme dhe më interesante nga analiza e titulluar “2020 Bullgaria :‘ Çertifikimi’ bullgar i identitetit të maqedonasve dhe gjuhës maqedonase?
***
Bullgaria është në një krizë të thellë politike. Protestat masive kundër krimit, korrupsionit, oligarkëve dhe qeverisë kanë vazhduar që nga korriku i vitit 2020.
Përveç dimensionit politik, kriza aktuale në Bullgari gjithashtu ka një dimension social / ekonomik, si dhe elemente të recesionit, paqëndrueshmërisë financiare, nivelit të lartë të krimit dhe korrupsionit, krizës së përfaqësimit politik dhe sistemit ekzistues politik, joefektivitetit institucional për shkak të për kapjen e institucioneve kombëtare nga regjimi në pushtet.
Çdo vit, Projekti Botëror i Drejtësisë [2] (WJP) boton Indeksin e Sundimit të Ligjit, i cili njihet si burimi kryesor në botë për të dhëna të besueshme, të pavarura mbi sundimin e ligjit dhe kategorizon shtetet në lidhje me efektivitetin e sundimit të ligjit ligji.
Shtetet me një gjyqësor të fortë dhe të pavarur arrijnë rezultate të larta, ndërsa në kundërshtim me to shtetet me gjyqtarë të korruptuar renditen poshtë në listë. Vlerësimi i Bullgarisë, një vend anëtar i BE dhe NATO, në lidhje me indeksin e botuar së fundmi për vitin 2020 është shqetësues. Gjegjësisht, nga 128 vende, Bullgaria u rendit e 53-ta për sa i përket sundimit të ligjit, e 91-ta për sa i përket kufizimeve mbi pushtetin e qeverisë; I 71-ti në lidhje me korrupsionin dhe i 61-ti në lidhje me sistemin e paanshëm të drejtësisë penale.
Megjithëse është vendi më i varfër anëtar i BE, Bullgaria kryeson listën e shpenzimeve të mbrojtjes. Në periudhën nga 2018 në 2019, Bullgaria rriti ndarjet e saj të mbrojtjes me 127%.
Në thelb, përsëri në 2007 Bullgaria u bë pa meritë një anëtare e BE dhe në 2004 një anëtare e NATO-s, falë ndërhyrjes dhe presionit të ushtruar nga SH.B.A. mbi BE. Sidoqoftë, strukturat politike bullgare kurrë nuk e kanë kuptuar ose pranuar seriozisht anëtarësimin në BE dhe NATO, por menjëherë kishin filluar “plaçkitje” të fondeve të BE, të cilat ishin caktuar për Bullgarinë. Struktura politiko-mafioze tashmë e pranishme në Bullgari u “modernizua” përmes “plaçkitjes” së fondeve të BE, e cila çoi në krijimin e të ashtuquajturës “mafia Bullgare e BE”. BE nuk i kushtoi vëmendje të mjaftueshme dhe kontrollit të (ab) përdorimit të fondeve të BE në Bullgari, ashtu si në të kaluarën ajo kishte lejuar për dekada Greqia të “plaçkiste” BE dhe të dërgonte raporte “të doktruara” në Bruksel. Pandemia e shkaktuar nga virusi Covid-19 ka komplikuar më tej krizën ekzistuese dhe ka ekspozuar të gjitha anomalitë e qeverisë aktuale, sepse qeveria funksionon si një regjim dhe nuk ishte e gatshme të adresonte seriozisht kërcënime të sofistikuara siç është pandemia Covid-19.
(Sh) përdorimi i miqësisë së Borissov me Angela Merkel
Presidenti i qeverisë Bullgare Bojko Borisov (GERB – Qytetarë për Zhvillim Evropian të Bullgarisë) përdori kornizën e Partisë Popullore Evropiane (EPP) për të zhvilluar marrëdhënie më të forta me Kancelaren gjermane Angela Merkel (CDU). Ai më pas abuzoi me atë marrëdhënie, sepse u krijua një perceptim publik se ai dhe veprimet e tij politike (kriminale / mafioze) mbështeten nga Kancelarja Merkel personalisht. Në fakt, Borissov ka deklaruar publikisht se partia e tij ishte krijuar me mbështetjen financiare dhe këshilluese të fondacioneve të krahut të djathtë gjerman.
Në Bullgari, zgjedhjet e rregullta parlamentare do të zhvillohen në Mars 2021. Në zgjedhje, 240 përfaqësues / deputetë të Asamblesë Kombëtare do të zgjidhen sipas sistemit proporcional me lista të mbyllura. Janë gjithsej 31 njësi zgjedhore, në të cilat zgjidhen 4 deri në 16 përfaqësues / deputetë në varësi të madhësisë së njësisë zgjedhore përkatëse. Në të kaluarën, zgjedhjet në Bullgari u shënuan nga indikacione serioze të manipulimeve me listën zgjedhore, mashtrimit të zgjedhjeve, blerjes masive të votave, zhvatjes së votave nga punonjësit e ndërmarrjeve (publike) dhe administratës publike, modifikimet e protokolleve të votimit, shpallja e fletëvotimeve të pavlefshme, etj. Shembulli më i njohur i mashtrimit zgjedhor “i licencuar” në Bullgari është i ashtuquajturi “tren bullgar”.
Samiti i Sofjes 2020 – Shansi i fundit për të ndaluar imperializmin Bullgar
Skena politike Bullgare është shënuar nga një konflikt i ashpër midis Kryeministrit Borissov dhe Presidentit Bullgar Rumen Radev, dhe konfrontimi midis dy partive kryesore. Në mënyrë të veçantë, partia konservatore GERB në pushtet dhe partia e opozitës BSP (Partia Socialiste Bullgare), e cila kishte mbështetur Presidentin Radev në zgjedhjet presidenciale. Presidenti Radev ka deklaruar se “mafia” kontrollon qeverinë e Borisovit dhe gjyqësorin e politizuar në vend.
Bullgaria ishte e papërgatitur për t’iu përgjigjur pandemisë Covid-19. Gjegjësisht, pandemia gjithashtu ka ekspozuar karakterin e regjimit, i cili nuk ishte i gatshëm të përballej ose t’i përgjigjej kërcënimeve të sofistikuara siç është pandemia Covid-19.
Në rrethana të tilla autoritetet bullgare zgjodhën të fillojnë të eksportojnë problemet e tyre të shumta të brendshme / politike në Maqedoninë Veriore fqinje, pavarësisht nga Traktati për fqinjësi të mirë dhe partneritet strategjik që të dy vendet kishin nënshkruar në 2017. Bullgaria kohët e fundit shpërndau për anëtarët e BE një memorandum të titulluar zyrtarisht “Memorandum që shpjegon marrëdhëniet midis Republikës së Bullgarisë dhe Republikës së Maqedonisë së Veriut në procesin e zgjerimit, aderimit dhe stabilizimit” në të cilin kërkoi nga BE që të përfshijë traktatin për fqinjësinë e mirë në kornizën e negociatave me Maqedoninë e Veriut. Bullgaria gjithashtu konteston gjuhën maqedonase dhe identitetin kombëtar.
Bullgaria përmendi çështjet historike dhe të identitetit, të cilat vënë në pikëpyetje shtetin maqedonas, maqedonasit si popull dhe gjuhën maqedonase, si arsyet e kërkesës së saj. Për më tepër, Bullgaria gjithashtu kërcënoi të përdorë të drejtën e vetos mbi vendimin për fillimin e negociatave midis Maqedonisë së Veriut dhe BE, që është parandalimi i organizimit të konferencës së parë ndërqeveritare BE-Maqedoni Veriore, e cila është planifikuar për në Dhjetor 2020.
Analistët besojnë se BE, kryesisht Gjermania, që është Kancelarja Angela Merkel, e cila aktualisht kryeson Këshillin e BE, dhe Shtetet e Bashkuara duhet të ndalojnë qasjen Bullgare të “heqjes së saj” në Maqedoninë e Veriut dhe Maqedonasit, si një popull me Identiteti dhe gjuha maqedonase, sepse çdo përshkallëzim i tensioneve mund të çojë në konflikte dhe të gjenerojë kriza të reja, për të cilat askush në Ballkan ose BE nuk ka nevojë, përveç politikave dhe politikanëve që besojnë se përmes konfrontimeve dhe prodhimit të krizave ata mund të qëndrojnë ose të vijnë në pushtet.
Në rrethana të tilla brenda një iniciative relativisht të suksesshme për Ballkanin Perëndimor një samit do të mbahet në Sofje në 10 nëntor 2020. Ai do të bashkë-kryesohet nga Bullgaria dhe Maqedonia e Veriut. Samiti është shansi i fundit për të ndaluar imperializmin Bullgar ndaj Maqedonisë së Veriut.
Për dhjetë vjet tashmë Kryeministri Bullgar Bojko Borisov ka qenë simboli i modelit autoritar të menaxhimit të shtetit, i cili është një pengesë për prosperitetin e shtetit të Bullgarisë. Bojko Borisov ishte përpjekur të shtynte zgjidhjen e krizës politike deri në zgjedhjet presidenciale të SH.B.A. Gjegjësisht, ai shpresonte që Presidenti i SHBA Donald Trump të fitonte një mandat tjetër presidencial dhe se gjeopolitika do të kthehej në favor të tij. Shpresat e Borrisov do të prishen. Kjo do të çonte në fundin e epokës së Bojko Borisov dhe ndryshime politike novatore në vend.
Analistët besojnë se pavarësisht nga fakti se Bullgaria është një anëtare e plotë e BE dhe NATO, ajo është bërë një “vend rasti”, i cili tashmë paraqet një “bombë sociale” dhe një problem i brendshëm BE-se, dhe në të ardhmen mund të paraqesë një problem edhe më i madh për fqinjët e saj dhe BE-në në tërësi. Në Kosovë, për dy dekada tashmë Bullgaria ka dhënë shtetësi dhe duke lëshuar dokumente udhëtimi për shtetasit e Kosovës të cilët dyshohet se janë me origjinë Bullgare. Informacioni se Bullgaria po përgatit një model të ngjashëm për Serbinë, në mënyrë që në të ardhmen të mund të pengojë që të kushtëzojë rrugën e Serbisë drejt BE-së duke hapur disa çështje dhe tema të reja, është një shqetësim. Kjo është arsyeja pse ndalimi i veprimeve / pengesave nga Bullgaria në samitin e Sofjes do të parandalonte pengesat e mundshme nga vendet e tjera në drejtim të vendeve kandidate për anëtarësim në BE, duke pasur parasysh se tashmë ka indikacione se Kroacia do të “komplikojë” rrugën e Serbisë drejt BE-së. Në 2007 Bullgaria u bë një anëtare e BE-së vetëm në sajë të kompromisit të ndërmjetësuar dhe ndërhyrjes nga SH.B.A. Stillshtë akoma nën standardet e përcaktuara nga BE dhe në fund të listës së vendeve të BE për sa i përket (pa) suksesit. BE duhet të gjejë një modus për integrimin e përshpejtuar të vendeve të Ballkanit Perëndimor në anëtarësimin në BE. Ndërsa deri më tani theksi është vënë në integrimin individual të vendeve në anëtarësimin në BE, edhe një herë janë krijuar kushtet në rajon për të shqyrtuar mundësinë e integrimit të vendeve të Ballkanit Perëndimor në anëtarësimin në BE si një paketë, ashtu si BE kishte bashkëpunuar 10 të reja shtetet anëtare në 2004.
Mosmarrëveshjet bullgare për identitetin, etninë dhe gjuhën e identitetit maqedonas
Bullgaria është një shoqëri thellësisht e polarizuar, e cila pothuajse nuk ka asnjë pikë kontakti me vlerat evropiane, mbi të cilat është themeluar dhe promovuar BE-ja. Kjo është arsyeja pse, shpesh krijohet një përshtypje në publikun evropian se Bullgaria kishte “humbur” në BE. Bullgaria është bërë qendra evropiane për “certifikimin” e mafies dhe krimeve dhe një simbol i korrupsionit. Aktualisht, Bullgaria është gjithçka që nuk duhet të ketë parasysh se është një anëtare e BE dhe NATO, që nënkupton zbatimin e standardeve më të larta demokratike. Korrupsioni i fundit politik i demonstruar përmes “blerjes” së tetë përfaqësuesve / deputetëve të opozitës nga BSP në parlamentin Bullgar nga regjimi në pushtet, që është partia GERB, e cila tani mbështet qëndrimet e partisë në pushtet GERB, është një ilustrim i situata në vend.
Autoritetet aktuale Bullgare duan të “vërtetojnë” identitetin e maqedonasve dhe gjuhën maqedonase. Në këtë kontekst, ata promovojnë të dhëna jo të besueshme se maqedonasit kanë rrënjë bullgare dhe nënkuptojnë se Republika e Maqedonisë duhet të bëjë një deklaratë zyrtare se gjuha dhe identiteti maqedonas kanë rrënjë bullgare. Incshtë e pakonceptueshme që në shekullin 21 shteti i Bullgarisë, si një anëtar i plotë i BE dhe NATO, të kontestojë identitetin dhe gjuhën e popullit të tij fqinj – maqedonasve.
Serbët dhe malazezët, si dy popuj kryesisht ortodoksë që janë etnikisht shumë më të ngjashëm për sa i përket identitetit dhe gjuhës sesa bullgarët dhe maqedonasit, nuk e kontestojnë etninë, identitetin kombëtar dhe gjuhën e njëri-tjetrit.
Analistët besojnë se Bullgaria nuk mund dhe nuk duhet të jetë e ashtuquajtura qendër për certifikimin e identitetit të maqedonasve dhe gjuhës maqedonase. Ato kujtojnë referencat për maqedonasit si një popull biblik (2 Mkb 8,20; 2 Kor 9,2; 2 Kor 9,4), dhe sugjerojnë që vetëm një pyetje e kundërt mund të bëhet. Konkretisht, nëse Bullgarët kanë rrënjë Maqedonase, dmth nëse Maqedonasit janë Bullgarë, pse Bullgarët nuk mund të jenë Maqedonas?
Analistët gjithashtu besojnë se kërkesa e Bullgarisë për Republikën e Maqedonisë së Veriut të heqë dorë nga ekzistenca e maqedonasve etnikë që jetojnë në Bullgari, është “maja e një ajsbergu”, sepse Bullgaria fsheh se po bën presion të fortë ndaj maqedonasve etnikë që jetojnë në Bullgari për të deklaruar vetë Bullgarë. Gjegjësisht, vlerësohet se numri i maqedonasve etnikë që jetojnë në Bullgari është në zonën e 10% të popullsisë së përgjithshme të Bullgarisë. Përgjatë disa dekadave Bullgaria ka fituar përvojë në fshehjen e figurave të pakicave etnike, veçanërisht në lidhje me numrin e turqve që jetojnë në Bullgari dhe asimilimin e tyre me forcë përmes ndryshimit të identitetit, domethënë emrave dhe emrave të familjes, dhe presionin e fortë që u bëhet atyre për të deklaruar vetë si bullgarë etnikë. Organizatat kombëtare dhe ndërkombëtare kanë në dispozicion prova të shumta mbi shkeljen e të drejtave të njeriut në Bullgari. Turqit Bullgarë u hoqën nga të drejtat e tyre përmes politikës së asimilimit me forcë dhe mërgimit masiv në vitet 1980, nën regjimin e diktatorit komunist Todor Zhivkov. Për shembull, vetëm në periudhën nga qershori deri në shtator 1989 rreth 340,000 turq etnikë emigruan nga Bullgaria në Turqi. Ky ishte spastrim etnik, jo emigrim vullnetar, siç ishte prezantuar në atë kohë.
Gjuhët bullgare dhe maqedonase janë dy gjuhë të ndryshme për të cilat komunikimi ndër-gjuhësor kërkon interpretim / përkthim, ndryshe nga, për shembull, në rastin e gjuhëve serbe dhe kroate për të cilat komunikimi ndër-gjuhësor nuk kërkon interpretim / përkthim. Të gjitha gjuhët e listuara i përkasin familjes së gjuhëve indo-evropiane. Prandaj, nuk do të ishte befasi nëse Bullgarishtja gjithashtu fillon procesin e “certifikimit” të gjuhëve Indo-Evropiane?
Sipas analistëve, nëse Bullgaria vërtet beson se i përket dhe është e përkushtuar ndaj BE-së, që përmes anëtarësimit në BE të kultivojë vlerat e saj, atëherë duhet të punojë për afirmimin e maqedonasve që jetojnë në Bullgari, të cilët sipas vlerësimeve përbëjnë 10% të totalit të popullsia e Bullgarisë dhe gjuha maqedonase sepse pasuria e larmisë do të hapte perspektivë të re evropiane për bullgarët dhe maqedonasit, si dhe bashkësitë e tjera etnike që jetojnë në të dy vendet. Çdo gjë tjetër hap pyetjen se çfarë po bën Bullgaria në BE, Këshillin e Evropës (CoE) dhe organizata të tjera ndërkombëtare që mbështesin dhe kodifikojnë të drejtat e pakicave etnike si një nga shtyllat dhe vlerat themeluese të shoqërive moderne. Bullgaria u bë një anëtare e BE në 2007 vetëm falë një kompromisi dhe është akoma nën standardet e vendosura nga BE.
Ljubljana / Bruksel / Sofje / Shkup, 10 nëntor 2020
Burimi: IFIMES( https://www.ifimes.org/en/9924)
Përshtati në shqip: argumentum.al
© Argumentum
